Historia Kościoła

obowiązkowe

w sali

Zadaniem przedmiotu jest pogłębione zapoznanie studentów z historią Reformacji w różnych regionach Europy by ukazać różnorodność teologiczną oraz kościelno-organizacyjną specyfikę XVI-wiecznej reformy Kościoła. Ponadto w ramach ćwiczeń ma umożliwić nabycie umiejętności interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Reformacji.

Zadaniem przedmioty jest pogłębienie wiedzy studentów o okolicznościach historycznych reformy Kościoła w XVI wieku. Dla jego realizacji w ramach zajęć przedstawione zostaną okoliczności wprowadzenia Reformacji w różnych regionach Europy, przez co możliwe będzie ukazanie różnych profili teologicznych poszczególnych Reformacji europejskich oraz modeli organizacyjno-eklezjologicznych organizacji zreformowanych Kościołów europejskich. Tym samym przedmiot pozwoli ukazać także lokalne uwarunkowania wpływające na historyczny proces wprowadzania Reformacji i samoorganizacji zreformowanego Kościoła.

Przedmiot obejmuje następujące zagadnienia:

1. Reformacja wittenberska w Rzeszy niemieckiej

2. Reformacja luterańska w krajach nordyckich (Królestwo Danii i Norwegii; Królestwo Szwecji)

3. Reformacje w Konfederacji Szwajcarskiej (na przykładzie ośrodków w Zurychu i Genewie)

4. Nieluterańskie Reformacje w Rzeszy Niemieckiej (Reformacja w Strasburgu i Palatynacie)

5. Kalwińskie Reformacje w Europie Zachodniej (Francja, Niderlandy)

6. Reformacje na Wyspach Brytyjskich (Anglia; Szkocja)

7. Reformacje w Europie Środkowej (Królestwo Czech, Królestwo Węgier, Dziedziczne ziemie Habsburgów)

8. Próby Reformacji w Europie Południowej (Półwysep Apeniński, Półwysep Iberyjski)

Literatura podstawowa:

1. Teksty omawiane na ćwiczeniach: Potępienie nauki Marcina Lutra przez papieża, w: Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, red. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 72;

Bulla papieża Leona X Exsurge Domine, 15 czerwca 1520 r., w: Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, Poznań 2007, s. 174-177; Luther at the Diet of Worms, w: Luther`s works, t. 32, Philadelphia 1958, s. 109-113 (tłum. E. Sojka); Edykt wormacki cesarza Karola V z 1521 r., w: Wiek XVI-XVIII w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1999, s. 126-128; Artykuły chłopskie z 1525 roku, w: Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, red. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 74-77; Przeciw morderczym i zbójeckim bandom chłopskim, w: A. Ściegienny, Luter, tłum. H. Bartoszek, Warszawa 1967, s. 168-174; Sendbrief Vom Dolmetschen – Okólnik O Tłumaczeniu (1530), „Roczniki Humanistyczne” t. LIX: 2011, z. 5, s. 209-224; The Works of the English Reformers William Tyndale and John Frith, red. T. Russel, t. 1, London 1831, s. 3 (Przedmowa Mistrza Williama Tyndale`a, która dał przed Pięcioksięgiem Mojżesza, zwanych Genesis); Las Sagradas Escrituras. Versión Antigua, Bogota 1996, s. 4.6 (Przedmowa do Biblii niedźwiedziej); Vorrede zum Gesangbuch von 1524, WA 35, 474; McKee E.A., Reforming Popular Piety in Sixteenth-Century Strasburg. Katharin Schütz Zell and Her Hymnbook, „Studies in Reformed Theology and History” t. 2: 1994, nr 4, s. 66 (K. Schütz Zell, Przedmowa do śpiewnika Braci Czeskich [1534]); Radujcie się dziś w zborze swym, w: Nowy Śpiewnik ewangelicki czyli Kancjonał dla zborów Unijnego Ewangelickiego Kościoła, Katowice 1931, nr 231; Pokój religijny w Augsburgu 25 września 1555 r., w: Wiek XVI-XVIII w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1999, s. 137-138; Edykt nantejski króla Henryka IV z 1598 r., w: Wiek XVI-XVIII w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1999, s. 150-151; U. Zwingli, O wolności wyboru pokarmów, Warszawa 2020; Artykuły schleitheimskie (1527), w: Ł. Barański, J. Sojka, Reformacja, t. 2, Bielsko-Biała 2017, s. 243n; K. Grebel, Brief von Konrad Grebel und seinen Brüdern an Thomas Müntzer, w: Klassiker des Protestantismus, red. Ch.M. Schröder, t. 4, Bremen 1962, s. 20-21; H. Bullinger, Von der Einigkeit der Kirche, Klassiker des Protestantismus, red. Ch.M. Schröder, t. 3, Bremen 1963, s. 388.393-394; J. Kalwin, O konieczności reformowania się Kościoła, w: Prospectus fidei, red. S. Koroza, Łódź 2011, s. 189-255; Ordynacja kościelna z Västerås, w: A. Żygadło, Reformacja w Szwecji, Danii i Norwegii. Studium porównawcze, Warszawa 2005, s. 66-37; Ustawa o głowie Kościoła anglikańskiego z 1534 r., w: Wiek XVI-XVIII w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1999, s. 129-130; 39 Artykułów Wiary Kościoła Anglikańskiego, w: Wyznania wiary. Protestantyzm, red. Z. Pasek, wyd. 2, Kraków 1999, s. 142-153.

2. Podręczniki – okres Reformacji: Appold K.G., Reformacja. Krótka historia, Warszawa 2013; Barański Ł., Sojka J., Reformacja, t. 1-2, Bielsko-Biała 2016-2017; Decot R., Mała historia reformacji w Niemczech, Kraków 2007; Green V., Reformacja, Warszawa 2000; Marshall P., Reformacja, Łódź 2019; Pettegree A., Reformacja i kontrreformacja, w: Historia chrześcijaństwa, red. A. Hastings, Warszawa 2002, s. 275-321; Todd J.M., Reformacja, Warszawa 1974.

Literatura uzupełniająca

1. Opracowania całościowe: Cameron E., The European Reformation, Oxford 1992; A Companion to the Reformation World, red. R. Po‐Chia Hsia, Maiden-Oxford-Victoria 2006; Die Geschichte des Christentums. Religion – Politik – Kultur, red. J.-M. Mayeur i in., t. 7, Freiburg-Basel-Wien 1995; Dingel I., Geschichte der Reformation, Göttingen 2018; Handbuch der Kirchegeschichte, red. H. Jedin, t. IV, Freiburg-Basel-Wien 1967; Kaufmann T., Erlöste und eerdammte. Eine Geschichte der Reformation, München 2016, s. 219-225; Die Kirche in ihrer Geschichte. Ein Hanbuch, red. B. Moeller, t. 3/M3, Göttingen 1982; Kirchengeschichte in Einzeldarstellungen, red. U. Gäbler i in., t. II/8, Leipzig 2000; Leppin V., Die Reformation, Darmstadt 2013; Lindberg C., The European Reformations, Malden MA 2001; MacCulloch D., Reformation. Europa House Divided 1490-1700, London 2003; The Oxford Handbook of Protestant Reformation, red. U. Rudblack, Oxford 2017; The Oxford Illustrated History of the Reformation, ed. P. Marshall, Oxford 2015; Reformation in Europa, red. O. Thulin, Leipzig 1967; Wandel L.P., The Reformation. Towards new history, Cambridge 2011; Wójcik Z., Historia powszechna XVI-XVII wieku, Warszawa 1996.

2. Opracowania szczegółowe: A Companion to the Reformation in Central Europe, red. H. Louthan, G. Murdock, Leiden-Boston 2015; Człowiek z Noyon. O Janie Kalwinie na łamach „Jednoty”, Warszawa 2009; Die Geschichte des Christentums. Religion, Politik, Kultur, red. J.-M. Mayeur i in., t. 8, Freiburg im Breisgau-Basel-Wien 1992; Kaufmann T., Geschichte der Reformation, Leipzig 2009, s. 392-411; Leszczyński R.M., Jan Kalwin. Studia nad myślą Reformatora, Warszawa 2017; McGrath A.E., Jan Kalwin, Studium kształtowania kultury zachodu, Warszawa 2009; Oberman H.A., Die Reformation. Von Wittenberg nach Genf, Göttingen 1986; Pendrill C., The English Reformation 1485-1558, Oxford 2000; Piwko S., Jan Kalwin życie i dzieło, Warszawa 1995; Potter G.R., Zwingli, Warszawa 1994; Rudblack U., Reformation Europe, Cambridge 2005; Die schweizerische Reformation. Ein Handbuch, red. A.N. Burnett, E. Campi, Zürich 2017; Welti M.E., Kleine Geschichte der italienischen Reformation, Gütersloh 1985; Zieliński T.J., Państwowy Kościół Anglii. Studium prawa wyznaniowego, Warszawa 2016; Żygadło A., Reformacja w Szwecji, Danii i Norwegii. Studium porównawcze, Warszawa 2005.

WIEDZA

K2_W01 ma gruntowną znajomość wzajemnych relacji pomiędzy historią Kościoła a biblistyką i dogmatyką zna i rozumie znaczenie teologii historycznej dla teologii praktycznej (np. historia kaznodziejstwa)

K2_W02 ma pogłębioną wiedzę o interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Kościoła; ma gruntowną znajomość metod badawczych i narracji historycznej historyków Kościoła.

K2_W03 ma gruntowną znajomość obecnego stanu badań nad klasycznymi przekazami źródłowymi; zna i rozumie współczesne sposoby reflektowania teologii historycznej.

K2_W04 zna terminologię z zakresu badań nad historią Kościoła na poziomie rozszerzonym; zna terminologię badań historycznych, literackich, historii sztuki, archeologii i religioznawczych; zna rozszerzoną terminologię teologiczną i źródłową w językach obcych

K2_W05 zna i rozumie kulturową rolę języka oraz procesy rozwoju systemu językowego w odniesieniu do dokumentów źródłowych oraz literatury historycznej; zna i rozumie procesy semiotyczne, społeczne i konfesyjne decydujące o komunikacji językowej i jej intencjach

K2_W06 zna i rozumie wpływ głównych kierunków i szkół w teologii historycznej na współczesną refleksję historycznoteologiczną; zna i rozumie znaczenie interpretacji źródeł historycznych na kształtowanie się głównych kierunków w myśleniu teologicznym

K2_W07 zna i rozumie rozwój i dzieje teologii historycznej jako dyscypliny naukowej ma rozszerzoną wiedzę o powiązaniach teologii historycznej z ustaleniami m.in. historii społecznej, historii religii i z geografią historyczną; zna i rozumie elementy pracy źródłoznawczej, w tym krytyki źródeł, oraz metodologii nauk historycznych; ma rozszerzoną i uporządkowaną wiedzę o warsztacie historyka Kościoła w kontekście metod i warsztatów nauk historycznych

K2_W08 ma gruntowną znajomość wiedzę o głównych nurtach interpretacji historii Kościoła w powiązaniu z historią teologii i jej dyscyplin

K2_W09 umie posługiwać się dokumentami i literaturą przedmiotu, także ze źródeł elektronicznych, z zachowaniem praw własności intelektualnej

K2_W10 zna i rozumie historyczne uwarunkowania relacji pomiędzy Kościołami i państwem oraz wymiarem religijnym i świeckim instytucji życia społecznego; zna i rozumie wpływ procesu historycznego na kształt wyobrażeń o dziejach Kościoła; zna i rozumie rolę instytucji społeczno-religijnych dla powstawania tekstów kościelnych; zna związki pomiędzy kierunkami w filozofii i rozumieniem badań historycznoteologicznych

UMIEJĘTNOŚCI

K2_U01 samodzielnie wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i integruje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych

K2_U02 samodzielnie interpretuje i komentuje teksty źródłowe i ich interpretacje oraz krytycznie konfrontuje przekazy źródłowe; umie ocenić różnice stanowisk badaczy odnośnie do interpretowanych tekstów i wydarzeń; rozpoznaje i krytycznie analizuje wpływ okoliczności historycznych, społecznych i kulturalnych na powstawanie dokumentów kościelnych

K2_U03 formułuje propozycje interpretacji źródeł i ich krytyki; stawia wnioski dotyczące instytucji będących producentami źródeł; potrafi dokonywać krytyki źródeł i stosowanych w nich technik retorycznych oraz ujawniać powiązania pomiędzy źródłami i celowość takich zabiegów u producentów źródeł

K2_U04 pisze opracowania monograficzne na podstawie samodzielnie dobranej literatury, stosując oryginalne podejścia i uwzględniając nowe osiągnięcia w zakresie teologii

K2_U06 potrafi precyzyjne formułować w mowie i piśmie interpretacje tekstów źródłowych oraz stawiać złożone tezy z zakresu teologii historycznej; umie dostrzec i skomentować powiązania źródeł i produkujących je instytucji

K2_U08 potrafi posługiwać się językiem obcy na poziomie B2+ Europejskiego Systemu Opisu kształcenia językowego

K2_U11 samodzielnie zdobywa wiedzę i poszerza umiejętności badawcze oraz potrafi ukierunkowywać innych w tym zakresie

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K2_K01 zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego

K2_K06 umie zdefiniować konsekwencje ocen wydarzeń historycznych w perspektywie konfesyjnej i ekumenicznej; potrafi argumentować na rzecz ocen historii i dyskutować o nich w przestrzeni publicznej

Obecność na wykładach obowiązkowa. Zaliczenie wykładu uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze).

Obecność na ćwiczeniach obowiązkowa. Zaliczenie ćwiczeń uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze).

Przedmiot kończy egzamin łączny z przedmiotem: Historia Kościoła w Polsce realizowanym w semestrze zimowym pierwszego roku studiów. Egzamin skład z czterech pytań, z których dwa odwołują się do listy zagadnień realizowanych się na przedmiocie Historia Kościoła powszechnego.