Historia Kościoła

obowiązkowe

w sali

Zajęcia mają na zapoznanie studentów z aspektami dziejów Kościoła chrześcijańskiego w okresie od jego powstania po koniec starożytności. Ponadto w ramach ćwiczeń mają umożliwić nabycie umiejętności interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Kościoła starożytnego.

Podstawowe cele przedmiotu ujęte w opisie skróconym realizowane są poprzez realizację następujących celów szczegółowych:

1. Poznanie sytuacji społeczno-politycznej u progu chrześcijaństwa.

2. Poznanie rozwoju chrześcijaństwa od Zesłania Ducha Świętego do końca średniowiecza.

3. Refleksja nad rozwojem myśli chrześcijańskiej.

4. Analiza teologicznych wypowiedzi Ojców Kościoła.

5. Poznanie kształtowania się nauczania Kościoła.

6. Analiza przebiegu rozwoju struktur kościelnych.

7. Refleksja nad czasami prześladowań i nad okresem przejścia do sytuacji Kościoła państwowego.

8. Poznanie wpływów Kościoła na kształtowanie życia społecznego.

9. Analiza wpływu okresu starożytnego na Kościół w ciągu Jego dziejów.

10. Nauka interpretacji tekstów źródłowych.

Cele te są realizowane w ramach przekazywania następujących treści:

1. Sytuacja w Palestynie u progu chrześcijaństwa.

2. Misja apostołów.

3. Życie pierwszych zborów. Judeochrześcijanie i Poganochrześcijanie, „sobór apostolski” w Jerozolimie.

4. Prześladowania chrześcijan, tło i uwarunkowania środowiskowe.

5. Działalność chrześcijańskich apologetów.

6. Kształtowanie się organizacji Kościoła i działalność misyjna w II i III wieku

7. Myśl chrześcijańska okresu przedsoborowego.

8. Gnoza.

9. Przełom konstantyński – chrześcijaństwo religią tolerowaną

10. Chrześcijaństwo religią państwową – uwarunkowania polityczne i społeczne

11. Cztery pierwsze sobory powszechne (325-451) i spory trynitarne i chrystologiczne

12. Szkoły teologiczne starożytnego chrześcijaństwa.

13. Myśl i znaczenie Augustyna z Hippony

14. Sobory powszechne od V do VII.

15. Rozwój chrześcijaństwa na Wschodzie i Zachodzie w późnej starożytności.

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. Teksty omawiane na ćwiczeniach: Augustyn, O Trójcy Świętej, Kraków 1996; Bazyli Wielki, O Duchu Świętym, Warszawa 1999, s. 84-116 (rozdziały II-IX); Chrześcijaństwo religią dominującą – edykt Teodozjusza I z 380 r ., w: Historia prawa wyznaniowego. Wybór tekstów źródłowych, red. Z. Zarzycki, Kraków 2004, s. 34; Didache, w: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, wyd. II uzupełnione i poprawione, red. M. Starowieyski, Kraków 2010, s. 33-41; Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I, red. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Kraków 2005; Edykt mediolański z 313 r . o tolerancji, w: Historia prawa wyznaniowego. Wybór tekstów źródłowych, red. Z. Zarzycki, Kraków 2004, s. 32-33; Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, Kraków 2013; Grzegorz Wielki, O rozróżnieniu między istotą a hipostazą, w: tenże, Drobne pisma trynitarne, Kraków 2002, s. 69-79; Justyn Męczennik, 1 Apologia, w: Pierwsi apologeci greccy, red. J. Naumowicz, Kraków 2004, s. 207-270; Orygenes, O zasadach, Kraków 1996; Orygenes, Przeciw Celsusowi, Warszawa 1986;

2. Podręczniki: Banaszek M., Historia Kościoła Katolickiego, t. 1: Starożytność, Warszawa 1986; Cairns E.E., Z chrześcijaństwem przez wieki. Historia Kościoła powszechnego, Katowice 2002, s. 27-162; Gastpary W., Historia Kościoła. Okres starożytny, Warszawa 1977; Historia chrześcijaństwa, red. A. Corbin, Kraków 2009, s. 7-122; Historia chrześcijaństwa, red. A. Hastings, Warszawa 2002, s. 20-85;

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Opracowania przekrojowe: Czembor H., Dzieje chrześcijaństwa. Starożytność, Cieszyn 2001; Dawson Ch., Formowanie się chrześcijaństwa, Warszawa 1987; Rops D., Kościół pierwszych wieków, Warszawa 2013; Simon Marcel, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IVw., Warszawa 1992; Wipszycka E., Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1994; Zieliński T., Chrześcijaństwo antyczne, Toruń 1999; Żurek A., Pierwsze wieki Kościoła, Tarnów 2007;

2. Opracowania szczegółowe: Altaner B., Stuiber A., Patrologia, Warszawa 1990; Fontaine J., Chrześcijańska literatura łacińska, Tarnów 1997; Hamman A.G., Życie codzienne pierwszych chrześcijan, Warszawa 1990; Malingrey A.-M., Chrześcijańska literatura grecka, Tarnów 1995; Manzanares C.V., Pisarze wczesnochrześcijańscy I-VII w. Mały słownik, Warszawa 2001; Movilla S., Od katechumenatu do wspólnoty, Warszawa 1999; Pieszczoch Sz, Patrologia. Działalność Ojców Kościoła, Gniezno 1994; Quispel G., Gnoza, Warszawa 1988; Schatz K., Sobory powszechne. Punkty zwrotne w historii Kościoła, Kraków 2001; Starowieyski M., Sobory Kościoła niepodzielonego, cz. 1: Dzieje, Tarnów1994; Verbraken P.P., Narodziny i wzrost Kościoła, Katowice 1988.

WIEDZA

K1_W02 zna i rozumie w stopniu podstawowym obecny stan badań nad klasycznymi przekazami źródłowymi i współczesnymi dokumentami; zna i rozumie w stopniu podstawowym współczesne sposoby reflektowania teologii historycznej; zna w stopniu zaawansowanym obecny stan badań wybranej problematyki z zakresu teologii historycznej

K1_W03 zna terminologię z zakresu badań nad historią Kościoła na poziomie zawansowanym; zna podstawową terminologię badań historycznych, literackich, historii sztuki, archeologii i religioznawczych

K1_W04 zna podstawową terminologię teologiczną i źródłową w językach obcych (m.in. w odniesieniu do patrystyki)

K1_W05 zna w stopniu zaawansowanym metody interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Kościoła

K1_W06 zna i rozumie w stopniu podstawowym kulturową rolę języka oraz procesy rozwoju systemu językowego w odniesieniu do dokumentów źródłowych oraz literatury historycznej; zna i rozumie w stopniu podstawowym procesy semiotyczne, społeczne i konfesyjne decydujące o komunikacji językowej i jej intencjach

K1_W07 zna i rozumie w stopniu podstawowym wpływ głównych kierunków i szkół w teologii historycznej na współczesną refleksję historycznoteologiczną; zna i rozumie w stopniu podstawowym znaczenie interpretacji źródeł historycznych na kształtowanie się głównych kierunków w myśleniu teologicznym ma usystematyzowaną wiedza na temat historycznych uwarunkowań oglądu dziejów Kościoła; zna i rozumie w stopniu podstawowym nurty w teologii historycznej; ma podstawową znajomość metod badawczych i narracji historycznej historyków Kościoła

K1_W08 zna i rozumie w stopniu podstawowym rozwój i dzieje teologii historycznej jako dyscypliny naukowej; ma podstawową wiedzę o powiązaniach teologii historycznej z ustaleniami m.in. historii społecznej, historii religii i z geografią historyczną; ma podstawową wiedzę o elementach pracy źródłoznawczej, w tym krytyki źródeł, oraz metodologii nauk historycznych; ma podstawową wiedzę o warsztacie historyka Kościoła w kontekście metod i warsztatów nauk historycznych

K1_W10 umie posługiwać się w zakresie podstawowym dokumentami i literaturą przedmiotu, także ze źródeł elektronicznych, z zachowaniem praw własności intelektualnej

K1_W11 zna i rozumie w stopniu podstawowym historyczne uwarunkowania relacji pomiędzy Kościołami i Państwem oraz wymiarem religijnym i świeckim instytucji życia społecznego

UMIEJĘTNOŚCI

K1_U01 potrafi wyszukać i dobierać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych oraz krytycznie je oceniać

K1_U02 wykorzystuje wiedzę z zakresu historii Kościoła powszechnego do interpretacji na poziomie podstawowym tekstów źródłowych oraz krytycznie konfrontuje przekazy źródłowe

K1_U03 formułuje propozycje interpretacji źródeł i ich krytyki; stawia na poziomie podstawowym wnioski dotyczące instytucji będących producentami źródeł

K1_U05 potrafi formułować w mowie i piśmie podstawowe interpretacje tekstów źródłowych oraz stawiać podstawowe tezy z zakresu teologii historycznej; umie dostrzec podstawowe powiązania źródeł i produkujących je instytucji; stosuje adekwatną terminologię specjalistyczną

K1_U07 potrafi posługiwać się językiem obcy na poziomie B2 Europejskiego Systemu Opisu kształcenia językowego

K1_U10 potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać umiejętności badawcze, planuje i realizuje własne uczenie się z wykorzystaniem różnych źródeł, w tym obcojęzycznych, i technologii

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K1_K01 krytycznie ocenia zakres posiadanej wiedzy i umiejętności i rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego

K1_K05 umie zdefiniować konsekwencje ocen wydarzeń historycznych w perspektywie konfesyjnej i ekumenicznej potrafi argumentować na rzecz ocen historii i dyskutować o nich w przestrzeni publicznej

K1_K06 ma świadomość znaczenia polskiego i światowego dziedzictwa teologicznego, zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym, dla rozwoju kulturowego i społecznego oraz dba o to dziedzictwo

Obecność na wykładach obowiązkowa. Zaliczenie wykładu uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze).

Obecność na ćwiczeniach obowiązkowa. Zaliczenie ćwiczeń uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze). Aktywność na zajęciach podlega ocenia, która stanowi składową (50%) oceny wystawianej na zakończenie zajęć z Historii Kościoła - średniowiecza będącej kontynuacją niniejszego kursu.

Przedmiot kończy egzamin łączny z trzech przedmiotów: Historia Kościoła powszechnego (starożytność, średniowiecze, nowożytność i współczesność) w sesji zimowej II roku studiów. Egzamin ma formę ustną, stawiane są 3 pytania spośród podanych zagadnień, po jednym z każdej epoki.