Wstęp do teologii ewangelickiej

obowiązkowe

w sali

1) zapoznanie z podstawową terminologią teologii ewangelickiej, w tym pojęciowością łacińską i grecką,

2) nauka analizy tekstów teologicznych ze szczególnym uwzględnieniem ewangelickiej teologii systematycznej,

3) nabycie orientacji w epokach i szkołach teologicznych w teologii ewangelickiej oraz umiejętności przypisania danego teologa i jego tekstów do właściwej epoki i szkoły teologicznej.

Zajęcia wprowadzają w pojęciowość teologii ewangelickiej oraz dają syntetyczny przegląd najważniejszych szkół i nurtów teologicznych ich genezy, znaczenia i wkładu w myśl teologiczną, ze szczególnym uwzględnieniem okresu reformacji XVI wieku oraz nurtów teologii ewangelickiej XX wieku. Zajęcia mają także na celu wprowadzenie w podstawowe zasady interpretacji tekstu teologicznego oraz zdolności przypisania danego teologa i jego tekstów do właściwej epoki i szkoły teologicznej. Zajęcia będą kontynuowane w semestrze letnim.

Tematyka realizowana w semestrze zimowym:

1. Definicje, metoda i obszar badawczy teologii

2. Pryncypia teologii ewangelickiej

3. Powstanie teologii jako dyscypliny w starożytności

4. Walka z herezjami

5. Myśl teologiczna św. Augustyna

6. Rozwój teologii w średniowieczu.

7. Średniowieczne próby reformy Kościoła

8. Teologia u progu Reformacji

9. Spór o odpusty i początek Reformacji

10. Marcina Lutra program naprawy Kościoła

11. „Wyznanie Augsburskie” i „Obrona Wyznania augsburskiego”

12. „Artykuły szmalkaldzkie” i „Traktat o władzy i prymacie papieża”

13. Nurt szwajcarski w teologii ewangelickiej

14. Spory w łonie Reformacji

15. Pojednawcza treść „Formuły Zgody”

16. Reformacja w Polsce

LITERATURA PODSTAWOWA

1. Lektury: Apostolicum, Niceanum, Athanasianum, w: Śpiewnik ewangelicki, Bielsko-Biała 2001, nr 980-982; Definicja Wiary Soboru Chalcedońskiego (451), w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005, s. 215-225; Augustyn, Wyznania, przeł. Z. Kubiak, dowolne wydanie; Sobór we Florencji (1439-1442), Bulla unii z Ormianami (Exultate Deo), w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. III, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003, s. 504-525, art. 10-20; Mistrz Eckhart, Traktaty, przeł. W. Szymon, Poznań 1987, s. 153-166; Luter M., 95 tez z 31.10.1517,w: Wyznanie augsburskie (Konfesja augsburska) z 1530 roku – 95 tez ks. Marcina Lutra z 1517 roku, Bielsko-Biała 1999, s.71-79 lub inne wydanie (ze wstępem); Luter M., Tezy heidelberskie, tłum. Ł. Barański na potrzeby zajęć w ChAT; Luter M., Do chrześcijańskiej szlachty niemieckiego narodu o ulepszenie chrześcijańskiego stanu (1520), przeł. ks. Jan Lasota, w: Z Problemów Reformacji, t. 6, 1993, s. 153-192; Luter M., O niewoli babilońskiej Kościoła, fragmenty w: A. Ściegienny, Luter, Warszawa 1969, s. 98-112; Luter M., O wolności chrześcijanina, przeł. M. Czyż, w: M. Luter, Pisma etyczne, Bielsko-Biała 2009, s. 28-53; Wyznanie augsburskie, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 143-163; Obrona Wyznania Augsburskiego, Przedmowa, art. 1-2, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 165-172; Artykuły szmalkaldzkie, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 335-358; Traktat o władzy i prymacie papieża, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 359-369; Zwingli U., 67 Artykułów (1523), Jednota 7-8/1981, s. 21-24; Berner Thesen von 1528, w: Reformierte Bekenntnisschriften, red. H. Faulenbach, E. Busch, t. 1/1, Neukirchen-Vluyn 2002, s. 203-205 (tłumaczenie własne); Katechizm Heidelberski, Warszawa 1988; Formuła Zgody, Przedmowa i cz. 1: Epitome, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 385-426; Konfesja Sandomierska, w: Prospectus fidei, red. S. Koroza, Łódź 2011, s. 126-186.

2. Podręczniki: Uglorz M., Od samoświadomości do świadectwa wiary. Wprowadzenie do dogmatyki ewangelickiej, Warszawa 1995, s. 88-126; Lane T., Wiara rozum świadectwo. Dzieje myśli chrześcijańskiej, Bielsko-Biała 2001, s. 13-78.101-184.187-200; Barański Ł., Sojka J., Reformacja, t. 1, Bielsko-Biała 2016, s. 15-94.131-181.216-227; Barański Ł., Sojka J., Reformacja, t. 1-2, Bielsko-Biała 2016-2017, s. 105-117.211-228.267-318.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Okres starożytny: Altaner B., Stuiber, Patrologia A., Warszawa 1990; Ansorge D., Krótka historia teologii chrześcijańskiej, Kraków 2021, s. 31-128; Kelly J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej, Warszawa 1988; Masson H., Słownik herezji w Kościele katolickim, przeł. B. Sęk, Katowice 1993; Niemczyk W., Historia dogmatów, t. 1, wyd. 2 poprawione, rozszerzone i uzupełnione, Warszawa 1966; Religia. Encyklopedia PWN, red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 1-10, Warszawa 2002-2004; Starowieyski M., Sobory Kościoła niepodzielonego, cz. 1, Tarnów 1994.

2. Okres średniowieczny: Aumann J., Zarys historii duchowości, Kielce 1993; Ansorge D., Krótka historia teologii chrześcijańskiej, Kraków 2021, s. Cairns E.E., Z chrześcijaństwem przez wieki, Katowice 2003; Coppelston F., Historia filozofii, t. 2, dowolne wydanie; d`Onofrio G., Historia teologii, t. 2, Kraków 2010; Gastpary, W., Historia Kościoła. Okres średniowieczny, Warszawa 1977; Gilbert P. P., Wprowadzenie do teologii średniowiecza, Kraków 1997; Gilson E., Historia filozofii w wiekach średnich, Warszawa 1966; Historia dogmatów, red. B. Sesboüé, t. III (Znaki zbawienia), Kraków 2001; Knovles M. D., Obolensky D., Historia Kościoła t. 2, Warszawa 1988; Lambert M., Średniowieczne herezje. Od reformy gregoriańskiej po reformację, Gdańsk 2002; Niemczyk W., Historia dogmatów, przedruk wydania drugiego, Warszawa 1984; Religia. Encyklopedia PWN, red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 1-10, Warszawa 2002-2004; Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, dowolne wydanie.

3. Okres Reformacji: Barański Ł., Historyczny kontekst powstania Katechizmów Lutra i Katechizmu Heidelberskiego, „Gdański Rocznik Ewangelicki”, t. VIII: 2014, s. 51-65; Grane L., Wyznanie augsburskie. Wprowadzenie w podstawowe myśli Reformacji luterańskiej, Bielsko-Biała 2002, s. 9-20; Kolb R., Jedność wyznania – droga do „Formuły zgody”, w: KWKL, s. 373-386; Leszczyński R., Konfesja Sandomierska – dzieje tekstu, Warszawa 1994 (załączniki do: Konfesja Sandomierska (reprint pierwodruku), Warszawa 1994; Maciuszko J.T., Konfederacja warszawska, w: Religia. Encyklopedia PWN, t. 10 (wersja elektroniczna), Warszawa 2003; Maciuszko J.T., Założycielskie teksty ewangelicyzmu, w: ks. Marcin Luter, Mały Katechizm. Duży Katechizm, Bielsko Biała 2000, s. 7-21; Napiórkowski S.C., Powstanie „Księgi Zgody”, w: tenże, Solus Christus, Lublin 1999, s. 221-229; Niemczyk W., Historia powstania „Artykułów szmalkaldzkich” i „Traktatu o władzy i prymacie papieża”, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko – Biała 2003, s. 329-333; Niemczyk W., Historia powstania „Wyznania augsburskiego” i „Obrony Wyznania augsburskiego”, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko – Biała 2003, s. 135-142; Sojka E., „Trzeba pytać prostego człowieka i patrzeć my na gębę” – rewolucja językowa Reformacji: w tłumaczeniu, szkole druku, w: Reformatorzy, red. Ł. Barański i in., Bielsko-Biała 2013, s. 69-80; Sojka J., Czytanie Reformatora. Marcin Luter i jego pisma, Wisła 2014, s. 29-55; Sojka J., Lutrowe tłumaczenie Biblii, cz. 1-4, „Wieści Wyższobramskie”, 10-12/2014, 1/2015; Sojka J., Reformacja genewska cz. 1 i 2, „Zwiastun ewangelicki” r. 2016, nr 13/14 oraz 15/16; Uglorz M., Geneza Konfesji Augsburskiej, w: Wyznanie augsburskie (Konfesja augsburska) z 1530 roku – 95 tez ks. Marcina Lutra z 1517 roku, Bielsko-Biała 1999, s. 9-24; Wantuła A., Historia powstania i znaczenie katechizmów ks. Marcina Lutra, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko – Biała 2003, s. 31-40.

4. Biografie Reformatorów: Bainton R., Tak oto stoję. Klasyczna biografia Marcina Lutra, Katowice 1995; Cottret B., Kalwin, Warszawa 2000; McGrath A.E., Jan Kalwin. Studium kształtowania kultury Zachodu, Warszawa 2009; Obermann, H.A., Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem, Gdańsk 2004; Piwko S., Jan Kalwin życie i dzieło, Warszawa 1995; Potter G.R., Zwingli, Warszawa 1994; Schilling H., Marcin Luter. Buntownik w czasach przełomu, Poznań 2017; Todd J., Marcin Luter, Warszawa 1998.

WIEDZA

K1_W01 ma usystematyzowaną wiedzę o historycznym rozwoju nurtów ewangelickiej teologii systematycznej

zna i rozumie w stopniu podstawowym historyczne uwarunkowania historii dogmatów

K1_W02 ma podstawową wiedzę na temat bieżącego stanu badań w ewangelickiej teologii systematycznej; zna i rozumie w stopniu podstawowym bieżące koncepcje i problematykę z zakresu ewangelickiej teologii systematycznej; zna w zaawansowanym stopniu stan badań wybranej problematyki teologicznej z zakresu ewangelickiej teologii systematycznej

K1_W03 zna na poziomie zaawansowanym pojęciowość ewangelickiej teologii systematycznej

K1_W05 posiada w stopniu zaawansowanym wiedzę w zakresie interpretacji tekstów źródłowych z zakresu ewangelickiej teologii systematycznej

K1_W06 zna i rozumie w stopniu zaawansowanym kulturową rolę języka oraz procesy rozwoju systemu językowego w odniesieniu do dokumentów źródłowych oraz literatury historycznej; zna i rozumie w stopniu podstawowym procesy semiotyczne, społeczne i konfesyjne decydujące o komunikacji językowej i jej intencjach; potrafi zidentyfikować inspiracje filozoficzne i teologiczne terminologii źródeł

K1_W08 zna i rozumie w stopniu podstawowym genezę i historyczny rozwój teologii ewangelickiej jako dyscypliny naukowej; zna i rozumie w stopniu podstawowym metodologiczne powiązania teologii ewangelickiej z innymi naukami humanistycznymi (nauki językowe, filozofia, psychologia, socjologia, nauki historyczne); ma podstawową wiedzę na temat elementów pracy źródłoznawczej; ma podstawową wiedzę o warsztacie historii teologii oraz o tożsamości Kościołów w kontekście warsztatów nauk historycznych

UMIEJĘTNOŚCI

K1_U01 potrafi wyszukać i dobierać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych oraz krytycznie je oceniać

K1_U02 wykorzystuje wiedzę na temat poszczególnych nurtów ewangelickiej teologii systematycznej do podstawowej interpretacji tekstów należących do tej dyscypliny teologicznej samodzielnie w zakresie podstawowym, umie w stopniu elementarnym ocenić różnice stanowisk badaczy odnośnie do interpretowanych tekstów i wydarzeń

K1_U03 na podstawie wiedzy z zakresu teologii systematycznej formułuje hipotezy dotyczące tej dyscypliny teologicznej

K1_U09 potrafi brać udział w dyskusji teologicznej, krytycznie oceniając różne stanowiska i prezentując własne pomysły wsparte właściwą argumentacją

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K1_K01 krytycznie ocenia zakres posiadanej wiedzy i umiejętności i rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego

K1_K02 interesuje się nowatorskimi koncepcjami z zakresu teologii systematycznej

Metody weryfikacji efektów uczenia się:

- egzamin ustny: K1_W01, K1_W02, K1_W03, K1_W06, K1_W08, K1_K01, K1_K02

- aktywność w trakcie ćwiczeń: K1_W05, K1_U02, K1_U09

- kolokwium ustne: K1_W01, K1_W02

- pisemna praca zaliczeniowa K1_U01, K1_U03

Kryteria oceniania i udzielania zaliczeń:

- Zaliczenie wykładu na podstawie obecności.

- Zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności, aktywności w trakcie ćwiczeń, zapowiedzianego kolokwium ustnego oraz pracy pisemnej w formie „Dziennika lektur”.

- Dopuszczalne są po dwie nieobecności dla ćwiczeń i wykładów. Pozostałe należy usprawiedliwić (usprawiedliwienie lekarskie, sądowe lub z uczelni).

- Ocena z zapowiedzianego kolokwium obejmującego treści dotyczące nurtów teologicznych wieku XVI wystawiana jest na podstawie odpowiedzi na 3 pytania, oceny wystawiane są według zasad scharakteryzowanych niżej dla egzaminu ustnego.

- Ocena z egzaminu ustnego przeprowadzonego na zakończenie całego dwusemestralnego kursu z zakresu wstępu do teologii ewangelickiej w sesji egzaminacyjnej semestru letniego) wystawiana jest na podstawie odpowiedzi na pięć wybranych zagadnienia (jedno dotyczy podstawowej greckiej i łacińskiej pojęciowości teologicznej, jedno dotyczy pryncypiów teologii teologii ewangelickiej lub rozwoju teologii do Reformacji, dwa dotyczą okresu Reformacji lub rozwoju teologii ewangelickiej od XVII do XIX wieku, jedno dotyczy teologii ewangelickiej XX wieku).

- Zasady oceniania na egzaminie:

ocena 2: brak podstawowej wiedzy, umiejętności, kompetencji w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

ocena 3: zadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

ocena 4: gruntowna wiedza, umiejętności i kompetencje w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

ocena 5: pogłębiona i poszerzona w wyniku własnych studiów i poszukiwań badawczych wiedza, umiejętności i kompetencje w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

Student posiadający zgodę na Indywidualną organizację studiów (IOS) obowiązkowo na początku cyklu (tj. semestru) zgłasza się do nauczyciela akademickiego w celu ustalenia indywidualnego toku pracy i zasad uzyskania zaliczeń oraz przystąpienia do egzaminu.