Czego nas uczy dzieło sztuki. Dydaktyczne aspekty sztuki sakralnej

fakultatywne

w sali

Przedmiot ma za zadanie ukazać studentom religijne znaczenie sztuki sakralnej, jej praktyczne wykorzystanie w dziele przekazywania treści religijnych. Malarstwo, rzeźba, architektura ... to uniwersalny język teologii. Czasami znacznie prościej jest coś pokazać niż o tym opowiadać, otoczyć odbiorcę namacalną wizją a nie jedynie słowem. Poprzez sztukę można "dotknąć" teologii. Studenci będą uczyć się jak teologicznie interpretować architekturę sakralną i akcje liturgiczna zachodząca w jej wnętrzu. Wyjaśnione zostaną przyczyny reform architektonicznych i kształtowania się nowych stylów. Poznają jak czytać ikonę (kompozycję, barwy, perspektywę, światłocienie) i proces jej powstawania. Dlaczego jest tak specyficzna i czy podlega procesom "rozwoju". Przedstawione im zostaną główne cechy szkół ikonograficznych. Omawiając rzeźbę omówimy zagadnienie uobecnienia sacrum, oglądać czy przezywać.

Zadaniem przedmiotu jest ukazanie studentom praktycznego znaczenia sztuki sakralnej. Z jednej strony jest to element dekoracyjny. Ozdabia chrześcijańskie świątynie. Ma sprawiać by obcowanie z Bogiem miało miejsce w "lepszych, komfortowych" warunkach. Jest to jednak jedynie dodatkowe znaczenie sztuki.

Sztuka jest nie dodatkiem do teologii a samą teologią, jej praktyczną realizacja - wcieleniem. Pozwala wgłębić się w przekaz teologiczny wszystkimi zmysłami (wzrok, dotyk, słuch, zapach, a nawet smak). Pozwala nie oglądać a przeżywać sacrum. Uczestniczyć w sacrum, współtworzyć je. Sztuka daje możliwość ujrzeć ku czemu wzywa teologia, co zapowiada. Sztuka przybliża efekt końcowy religijności.

Zajęcia będą więc składać się z kilku bloków:

1. Człowiek, jego naturalna religijność, dążenie do wyrażania poprzez sztukę skomplikowanych prawd duchowych i głębokich przeżyć religijnych już w pierwotnym okresie jego rozwoju.

2. Sztuka religijna starożytnych religii jako wyraz stopniowego odkrywania prawd ewangelicznych (sztuka proroctwa).

3. Ikona - geneza, treść, znaczenie, przekaz, brutalizacja.

4. Od obrazu do praobrazu.

5. Świątynia - jaskinia, świątynie pogańskie i aule cesarskie.

6. Teatr czy mauzoleum.

7. Skomplikowana architektura jak traktat w kilku rozdziałach.

8. Rzeźba - czemu tak różnie ja postrzegano. Niedowartościowana ikona w trzech wymiarach.

9. Ciało więzienie czy świątynia - rzeźba.

10. Posłuchaj, powąchaj, posmakuj - sztuka niejedno ma imię.

Literatura podstawowa:

Pismo Święte Nowego Testamentu.

Bielawski M., Oblicza ikony, Homini 2006.

Evdokimov P., Sztuka ikony. Teologia piękna, 2003.

Danielou J., Marrou H.I., Historia Kościoła, Warszawa 1986.

Libicki M., Kościół i sztuka chrześcijańska pierwszych wieków, Zysk 2020.

Onasch K., Ikony. Fakty i legendy, Arkady 2013.

Rops D., Kościół pierwszych wieków, Warszawa 1997.

Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, Warszawa 1992.

Uspienski L., Teologia ikony, W drodze 1993.

Walter Ch., Sztuka i obrządek Kościoła bizantyńskiego, PWN 1992.

Literatura uzupełniająca:

Bułhakow S., Prawosławie, Białystok – Warszawa 1992.

Evdokimov P., Prawosławie, Warszawa 1986.

Jastrzębowska E., Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.

Kelly J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej, Warszawa 1988.

Kłoczowski J., Wspólnoty chrześcijańskie. Grupy życia wspólnego w chrześcijaństwie zachodnim od starożytności do XVI w., Kraków 1964.

McNamara D.R., Jak czytać kościoły. Krótki kurs architektury, Arkady 2016.

Porównanie wyznań rzymskokatolickiego, prawosławnego, ewangelicko-augsburskiego, ewangelicko-reformowanego, Warszawa 1988.

Rahner H., Kościół i państwo we wczesnym chrześcijaństwie, Warszawa 1986.

Rops D., Kościół pierwszych wieków, Warszawa 1997.

Rops D., Kościół wczesnego średniowiecza, Warszawa 1969.

Rops D., Życie codzienne w Palestynie e czasach Chrystusa Pana, Poznań 1965.

Tradigo A., kony. Teologia piękna i światła, 2022.

Wipszycka E., Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1994.

Materiały dodatkowe:

www.historiasztuki.com.pl/strony/002-00-12-STYLE-RENESANS.html

www.gag.art.pl/historia-sztuki/

www.szkolnictwo.pl/szukaj,Sztuka_wczesnochrześcijańska

Zajęcia prowadzone będą głównie w sali. Stosowane też będą wycieczki dydaktyczne celem praktycznego zaznajomienia się ze sztuką.

Obecność (dopuszczalne cztery nieobecności) i aktywność na zajęciach - 30%;

Praca zaliczeniowa lub zaliczenie ustne - 70%;

Prowadzący zapewnia informację zwrotną co do jakości i oceny przekazanych prac oraz spotkania konsultacyjne (stacjonarnie w pokoju profesorskim Sekcji Teologii Prawosławnej) w dniu prowadzenia zajęć lub w innym terminie po wcześniejszym uzgodnieniu.