Historia Kościoła

obowiązkowe

w sali

Zajęcia mają na zapoznanie studentów z aspektami dziejów Kościoła chrześcijańskiego w okresie średniowiecza. Ponadto w ramach ćwiczeń mają umożliwić nabycie umiejętności interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Kościoła średniowiecznego.

Przedmiot stanowi kontynuację przedmiotu Historia Kościoła powszechnego - starożytność realizowanego w semestrze zimowym pierwszego roku studiów.

Podstawowe cele przedmiotu ujęte w opisie skróconym realizowane są poprzez realizację następujących celów szczegółowych:

1. Zapoznanie z dziejami Kościoła w wiekach średnich.

2. Poznanie związków pomiędzy ukształtowaną, jednak ciągle rozwijającą się, instytucją kościelną a władzą świecką.

3. Poznanie trudności w ekspansji myśli i idei chrześcijańskich na tereny niechrześcijańskie.

4. Przedstawienie warunków egzystencji eklezjalnej na Wschodzie i Zachodzie oraz analiza powodów podziału.

5. Refleksja nad przyczyną podziału chrześcijaństwa oraz analiza dwóch dróg dalszego funkcjonowania.

6. Poznanie relacji chrześcijaństwa średniowiecznego z innymi religiami monoteistycznymi w kontekście omawiania wypraw krzyżowych.

7.Poznanie wypracowanych myśli teologicznych w powiązaniu z poszczególnymi wydarzeniami historycznymi.

8. Zapoznanie się z konfliktami wewnętrznymi w Kościele i ich wpływem na dalszy bieg historii.

9. Zdobycie umiejętności synkretycznego oglądu dziejów Kościoła i całościowego spojrzenia na historię świata.

10. Nauka interpretacji tekstów źródłowych.

Cele te są realizowane w ramach przekazywania następujących treści:

1. Sytuacja w Kościele Wschodnim i Zachodnim u początków średniwiecza.

2. Misyjna aktywność Kościoła we wczesnym średniowieczu.

3. Wielka „Schizma”.

4. Reforma gregoriańska.

5. Postępy chrystianizacji Europy w średniowieczu.

6. Wyprawy krzyżowe.

7. Misje i zakony średniowiecza.

8. Mistycy średniowieczni i ich wpływ na pobożność wiernych.

9. Rozwój teologii uniwersyteckiej i główne szkoły scholastyki.

10. Wpływ myśli Tomasza z Akwinu na rozwój teologii i życia kościelnego.

11. Spór o inwestyturę jako fenomen ukazujący obraz relacji władzy kościelnej z władzą państwową.

12. Kryzys awiniońskiej niewoli papieży i schizmy zachodniej oraz XV wieczne starania o reformę Kościoła.

13. Sobory średniowieczne i ich nauka.

14. Poprzednicy Reformacji.

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. Teksty omawiane na ćwiczeniach: Bulla papieża Bonifacego VIII Unam Sanctam, 1302 r., w: Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa i in., Poznań 2007, s. 154-156; Dokumenty Soborów Powszechnych, t. II-III, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003; Hildegarda z Bingen, Widzenie człowieka w słowie. Człowiek wśród stworzeń, w: Praeceptores. Teologia i teologowie języka niemieckiego, red. E. Piotrowski, T. Węcławski, wyd. II, Poznań 2007, s. 35-37; Hus J., O Kościele, Lublin 2007; Konkordat wormacki z 23 IX 1122 r., w: Wiek V-XV w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 129-130; Papież Grzegorz VII o zdjęciu klątwy z cesarza w Canossie w 1077 r., w: Wiek V-XV w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 128-129; Papież Innocenty III o stosunku papiestwa do cesarstwa, w: Wiek V-XV w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 131; Piotr Lombard, Cztery Księgi Sentencji, t. II, Olsztyn 2015; Reguła św. Benedykta, w: Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta, Tyniec 2006, s. 387-503; Reguła św. Franciszka. Reguła zatwierdzona, w: Św. Franciszek, Św. Klara z Asyżu, Pisma, bmw. 2008, s. 45-52; Święty Bonawentura, O wiedzy Chrystusa, w: tenże, O wiedzy Chrysutsa. O tejmenicy Trójcy, Kęty 2006, s. 86-103 (Kwestia 4); Tauler J., Kazania, Poznań 1985; Tezy Grzegorza VII - Dictatus Papae (dyktat papieski) z 1075 r., w: Wiek V-XV w źródłach, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 126-127; Tomasz z Akwinu, św., Wykład Listu do Rzymian, Poznań 1987; Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 1, London brw.

2. Podręczniki: Banaszek M., Historia Kościoła Katolickiego, t. 2: Średniowiecze, Warszawa 1987; Cairns E.E., Z chrześcijaństwem przez wieki. Historia Kościoła powszechnego, Katowice 2002, s. 163-276; Gastpary W., Historia Kościoła. Okres średniowieczny, Warszawa 1969; Historia chrześcijaństwa, red. A. Corbin, Kraków 2009, s. 123-226; Historia chrześcijaństwa, red. A. Hastings, Warszawa 2002, s. 86-172;

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Opracowania przekrojowe: Aumann J. Zarys historii duchowości, Kielce 1993; d`Onofrio G., Historia teologii. Epoka średniowieczna, Kraków 2010; Evans G.R., Filozofia i teologia w średniowieczu, Kraków 1996; Pelikan J., Rozwój teologii średniowiecznej (600-1300), Kraków 2009; Zrozumieć średniowiecze, opr.: Roman Mazurkiewicz, Tarnów 1994.

2. Opracowania szczegółowe: Collins R., Europa wczesnośredniowieczna 300-1000, Warszawa 1996; Crowley R., 1453 Upadek Konstantynopola, Poznań 2013; Dyl J., Sonory powszechne w drugim tysiącleciu chrześcijaństwa; Gilbert P.P., Wprowadzenie do teologii średniowiecza, Kraków 1997; Chadwick H., Historia rozłamu Kościoła wschodniego i zachodniego, Kraków 2009; Jan Hus. Życie i dzieło. W 600. rocznicę śmierci, Gdańsk 2016; Holt P., Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku, Warszawa 1993; Kenny A., Tomasz z Akwinu, Warszawa 1999; Lambert M., Średniowieczne herezje, Gdańsk-Warszwa 2002; Schatz K., Sobory powszechne. Punkty zwrotne w historii Kościoła, Kraków 2001; Turner D., Tomasz z Akwinu. Portret, Poznań 2017.

WIEDZA

K1_W02 zna i rozumie w stopniu podstawowym obecny stan badań nad klasycznymi przekazami źródłowymi i współczesnymi dokumentami; zna i rozumie w stopniu podstawowym współczesne sposoby reflektowania teologii historycznej; zna w stopniu zaawansowanym obecny stan badań wybranej problematyki z zakresu teologii historycznej

K1_W03 zna terminologię z zakresu badań nad historią Kościoła na poziomie zawansowanym; zna podstawową terminologię badań historycznych, literackich, historii sztuki, archeologii i religioznawczych

K1_W04 zna podstawową terminologię teologiczną i źródłową w językach obcych (m.in. w odniesieniu do patrystyki)

K1_W05 zna w stopniu zaawansowanym metody interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Kościoła

K1_W06 zna i rozumie w stopniu podstawowym kulturową rolę języka oraz procesy rozwoju systemu językowego w odniesieniu do dokumentów źródłowych oraz literatury historycznej; zna i rozumie w stopniu podstawowym procesy semiotyczne, społeczne i konfesyjne decydujące o komunikacji językowej i jej intencjach

K1_W07 zna i rozumie w stopniu podstawowym wpływ głównych kierunków i szkół w teologii historycznej na współczesną refleksję historycznoteologiczną; zna i rozumie w stopniu podstawowym znaczenie interpretacji źródeł historycznych na kształtowanie się głównych kierunków w myśleniu teologicznym ma usystematyzowaną wiedza na temat historycznych uwarunkowań oglądu dziejów Kościoła; zna i rozumie w stopniu podstawowym nurty w teologii historycznej; ma podstawową znajomość metod badawczych i narracji historycznej historyków Kościoła

K1_W08 zna i rozumie w stopniu podstawowym rozwój i dzieje teologii historycznej jako dyscypliny naukowej; ma podstawową wiedzę o powiązaniach teologii historycznej z ustaleniami m.in. historii społecznej, historii religii i z geografią historyczną; ma podstawową wiedzę o elementach pracy źródłoznawczej, w tym krytyki źródeł, oraz metodologii nauk historycznych; ma podstawową wiedzę o warsztacie historyka Kościoła w kontekście metod i warsztatów nauk historycznych

K1_W10 umie posługiwać się w zakresie podstawowym dokumentami i literaturą przedmiotu, także ze źródeł elektronicznych, z zachowaniem praw własności intelektualnej

K1_W11 zna i rozumie w stopniu podstawowym historyczne uwarunkowania relacji pomiędzy Kościołami i Państwem oraz wymiarem religijnym i świeckim instytucji życia społecznego

UMIEJĘTNOŚCI

K1_U01 potrafi wyszukać i dobierać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych oraz krytycznie je oceniać

K1_U02 wykorzystuje wiedzę z zakresu historii Kościoła powszechnego do interpretacji na poziomie podstawowym tekstów źródłowych oraz krytycznie konfrontuje przekazy źródłowe

K1_U03 formułuje propozycje interpretacji źródeł i ich krytyki; stawia na poziomie podstawowym wnioski dotyczące instytucji będących producentami źródeł

K1_U05 potrafi formułować w mowie i piśmie podstawowe interpretacje tekstów źródłowych oraz stawiać podstawowe tezy z zakresu teologii historycznej; umie dostrzec podstawowe powiązania źródeł i produkujących je instytucji; stosuje adekwatną terminologię specjalistyczną

K1_U07 potrafi posługiwać się językiem obcy na poziomie B2 Europejskiego Systemu Opisu kształcenia językowego

K1_U10 potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać umiejętności badawcze, planuje i realizuje własne uczenie się z wykorzystaniem różnych źródeł, w tym obcojęzycznych, i technologii

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K1_K01 krytycznie ocenia zakres posiadanej wiedzy i umiejętności i rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego

K1_K05 umie zdefiniować konsekwencje ocen wydarzeń historycznych w perspektywie konfesyjnej i ekumenicznej potrafi argumentować na rzecz ocen historii i dyskutować o nich w przestrzeni publicznej

K1_K06 ma świadomość znaczenia polskiego i światowego dziedzictwa teologicznego, zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym, dla rozwoju kulturowego i społecznego oraz dba o to dziedzictwo

Obecność na wykładach obowiązkowa. Zaliczenie wykładu uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze).

Obecność na ćwiczeniach obowiązkowa. Zaliczenie ćwiczeń uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze). Aktywność na zajęciach podlega ocenia, która stanowi składową oceny (50%) wystawianej przy zaliczeniu przedmiotu. Drugą składową oceny (50%) jest ocena aktywności na ćwiczeniach z przedmiotu historia Kościoła - starożytność, która poprzedza niniejsza kurs w semestrze zimowym I roku studiów.

Przedmiot kończy egzamin łączny z trzech przedmiotów: Historia Kościoła powszechnego (starożytność, średniowiecze, nowożytność i współczesność) w sesji zimowej II roku studiów. Egzamin ma formę ustną, stawiane są 3 pytania spośród podanych zagadnień, po jednym z każdej epoki.