Praktyka kościelna

obowiązkowe

Praktyki mają za zadanie wszechstronne przygotowanie studentów do pracy w Kościele, zarówno we właściwych jednostkach administracji kościelnej (parafie /zbory), jak też w jednostkach specjalizujących się w kościelnej działalności:

- przy parafialnej (np. kulturalno - oświatowe)

- młodzieżowej

- charytatywnej;

Każdy z tych "trzech działów" podzielony jest na zajęcia:

* teoretyczne: obserwacja i ocena

* praktyczne: uczestnictwo w planowaniu, realizacji, ocenie i ewaluacji konkretnych zadań realizowanych pod opieką właściwego personelu;

W skład każdego z bloków wchodzą konkretne bloki tematyczne:

+ przy parafialny:

- kancelaria parafialna: zadania, formy działalności, księgi metrykalne;

- nabożeństwo: ryt liturgiczny, czytanie, śpiewanie, przygotowanie świątyni do nabożeństwa;

- organy zarządzające i struktura władzy kościelnej;

+ młodzieżowy:

- miejsce, zadania i formy kościelnej pracy z młodzieżą;

- krajowe i międzynarodowe organizacje młodzieżowe (kościelne);

- formy duszpasterstwa młodzieżowego;

- organizacja: obozów, rekolekcji, spotkań, olimpiad, itp.

+ charytatywny:

- uwarunkowania prawne kościelnej działalności charytatywnej;

- kościelne organizacje charytatywne i ich działalność;

W praktykach studenci będą musieli wykorzystać wiedzę pozyskaną na takich zajęciach jak: liturgika, śpiew kościelny, język nabożeństw - w tym cerkiewno-słowiański, prawo kanoniczne, administracja kościelna, itp.

mieszany: w sali i zdalnie
w sali

Praktyki mają za zadanie wszechstronne przygotowanie studenta do pracy w jednostkach organizacyjnych Kościoła, zarówno w parafiach/zborach, jak i organizacjach współdziałających: młodzieżowych, kulturalno-oświatowych, charytatywnych, itp. Uczestnicy zapoznają się, od strony praktycznej, z wewnętrznym prawem wyznaniowym oraz z religijnym prawodawstwem państwowym. Uczestniczą w codziennym życiu parafii, obradach ich statutowych gremiów, współuczestniczą w sprawowaniu nabożeństw i posług religijnych. Biorą udział w pracach kościelnych organizacji (w/w charakteru) na wszystkich etapach ich działalności, od planowania, po realizacje i ewaluację. Samodzielnie przygotowują przedsięwzięcia w/w charakteru. Zgłębiają i uczą się praktycznie wykorzystywać zależności pomiędzy Kościołem (jego instytucjami), a jednostkami władzy państwowej i samorządowej.

Praktyczne przygotowanie do pracy na rzecz organizacji kościelnych i pomocowych obejmuje (łącznie 90 godzin):

- charytatywno-diakonijna w wymiarze 50-70 godzin;

- pracy z młodzieżą – 10-40 godzin;

- w zależności od przynależności konfesyjnej i rodzaju ukończonych studiów I stopnia możliwa jest również praktyka parafialna – do 30 godzin.

Praktyka przypisana MSTW3 odbywa się równolegle z realizacją tego modułu. Celem praktyki jest gromadzenie doświadczeń związanych z pracą diakonijną (charytatywną), opiekuńczo-wychowawczą z dziećmi/młodzieżą, a także w razie możliwości parafialną oraz konfrontowanie nabywanej wiedzy psychologiczno-teologicznej z rzeczywistością w konkretnym działaniu praktycznym.

Praktyka odbywają się w:

A) diakonijnych instytucjach opiekuńczo-wychowawczych świeckich i wyznaniowych (domy opieki, ośrodki dla niepełnosprawnych, świetlice środowiskowe) pod kierunkiem kierownika danej jednostki i polega na uzyskiwaniu praktycznych kompetencji pracowników instytucji diakonijnych i charytatywnych przez:

1) zapoznanie się ze specyfiką danej jednostki diakonijnego i charytatywnego wsparcia, w której praktyka jest odbywana, a w szczególności poznanie sposobu funkcjonowania jednostki, organizacji pracy, osób i grup w niej aktywnych, prowadzonej dokumentacji;

2) obserwowanie:

a) aktywności formalnych i nieformalnych pensjonariuszy/podopiecznych w toku aktywności zorganizowanej i podejmowanej spontanicznie,

b) aktywności poszczególnych pensjonariuszy/podopiecznych, w tym o specjalnych potrzebach diakonijnego i charytatywnego wsparcia,

c) interakcji opiekun - pensjonariusz/podopieczny oraz interakcji między pensjonariuszami/podopiecznymi,

d) procesów komunikowania interpersonalnego i społecznego w grupach opiekuńczych, ich prawidłowości i zakłóceń,

e) czynności podejmowanych przez opiekuna praktyk oraz prowadzonych przez niego zajęć,

f) integrowania przez opiekuna praktyk działalności pomocowej, terapeutycznej, opiekuńczej itp.,

g) dynamiki grupy, ról pełnionych przez uczestników grupy, zachowania i postaw pensjonariuszy/podopiecznych,

h) działań podejmowanych przez opiekuna praktyk na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa i zachowania dyscypliny;

3) współdziałanie z opiekunem praktyk w:

a) sprawowaniu opieki i nadzoru nad pojedynczymi pensjonariuszami /podopiecznymi czy też grupą oraz zapewnianiu bezpieczeństwa,

b) podejmowaniu działań pomocowych, terapeutycznych, opiekuńczych wynikających z zastanych sytuacji,

c) prowadzeniu zorganizowanych zajęć aktywizujących pensjonariuszy lub podopiecznych,

d) podejmowaniu działań na rzecz pensjonariuszy/podopiecznych o specjalnych potrzebach diakonijnego i charytatywnego wsparcia;

4) pełnienie roli opiekuna, a w szczególności:

a) diagnozowanie dynamiki grupy oraz pozycji społecznej jednostek w grupie,

b) poznawanie pensjonariuszy/podopiecznych, ich sytuacji społecznej, potrzeb, zainteresowań i zdolności, a także określanie poziomu samodzielnego funkcjonowania oraz wstępne diagnozowanie dysfunkcji i zaburzeń,

c) samodzielne prowadzenie działań opiekuńczo-pomocowych wobec grup i poszczególnych jednostek,

d) sprawowanie opieki nad grupą i poszczególnymi jednostkami w toku spontanicznej aktywności pensjonariuszy/podopiecznych,

e) organizacja i prowadzenie zajęć aktywizujących (w tym zajęć integrujących grupę, działań profilaktycznych) w oparciu o samodzielnie opracowywane scenariusze zajęć,

f) podejmowanie indywidualnej pracy z pensjonariuszami/podopiecznymi,

g) podejmowanie działań wychowawczych o charakterze interwencyjnym w sytuacjach konfliktu, zagrożenia bezpieczeństwa, naruszania praw innych, nieprzestrzegania ustalonych zasad,

h) sprawowanie opieki nad pensjonariuszami/podopiecznymi poza terenem placówki;

5) analizę i interpretację zaobserwowanych albo doświadczanych sytuacji, w tym:

a) prowadzenie dokumentacji praktyki,

b) konfrontowanie wiedzy teoretycznej z praktyką,

c) ocenę własnego funkcjonowania w toku realizowania zadań opiekuńczych i wychowawczych (dostrzeganie swoich mocnych i słabych stron),

d) ocenę przebiegu prowadzonych działań oraz realizacji zamierzonych celów,

e) konsultacje z opiekunem praktyk w celu omawiania obserwowanych i przeprowadzanych działań,

f) omawianie gromadzonych doświadczeń w grupie studenckiej.

B) ramach obozu dla dzieci lub młodzieży pod kierunkiem duchowego opiekuna i polega na zdobywaniu kompetencji opiekuńczo-wychowawczych przez:

1) zapoznanie się ze specyfiką placówki, w której praktyka jest odbywana, a w szczególności poznanie wypełnianych przez nią zadań dydaktycznych, poznanie sposobu funkcjonowania placówki, organizacji pracy, personelu oraz prowadzonej dokumentacji;

2) obserwowanie:

h) aktywności formalnych i nieformalnych grup dzieci/młodzieży w toku aktywności zorganizowanej i podejmowanej spontanicznie,

i) interakcji dorosły (duchowny, opiekun)-dziecko oraz interakcji między dziećmi/młodzieżą (w tym samym i w różnym wieku),

j) procesów komunikowania interpersonalnego i społecznego w grupach wychowawczych, ich prawidłowości i zakłóceń,

k) czynności podejmowanych przez duchowego opiekuna praktyk oraz prowadzonych przez niego zajęć,

l) integrowania przez nauczyciela-opiekuna praktyk działalności opiekuńczo- wychowawczej, dydaktycznej, pomocowej, terapeutycznej itp.,

m) dynamiki grupy, ról pełnionych przez uczestników grupy, zachowania i postaw dzieci/młodzieży,

n) działań podejmowanych przez opiekuna praktyk na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa i zachowania dyscypliny;

3) współdziałanie z opiekunem praktyk w:

d) sprawowaniu opieki i nadzoru nad grupą oraz zapewnianiu bezpieczeństwa,

e) podejmowaniu działań wychowawczych wynikających z zastanych sytuacji,

f) prowadzeniu zorganizowanych zajęć pod nadzorem opiekuna;

4) pełnienie roli opiekuna-wychowawcy, a w szczególności:

i) diagnozowanie dynamiki grupy oraz pozycji społecznej jednostek w grupie,

j) poznawanie uczestników obozu, ich sytuacji społecznej, potrzeb, zainteresowań i zdolności,

k) prowadzenie działań opiekuńczo-wychowawczych wobec grup i poszczególnych jednostek pod nadzorem opiekuna praktyki,

l) sprawowanie opieki nad grupą w toku spontanicznej aktywności dzieci/młodzieży,

m) opracowywane scenariusze zajęć przy współpracy z opiekunem praktyki oraz prowadzenie zajęć wychowawczych (w tym zajęć integrujących grupę) w oparciu o przygotowane scenariusze,

n) animowanie aktywności grupy i współdziałania jej uczestników, organizacja pracy dzieci/młodzieży w grupach zadaniowych,

o) podejmowanie działań o charakterze interwencyjnym w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa, naruszania praw innych, nieprzestrzegania ustalonych zasad,

p) sprawowanie opieki nad obozowiczami poza terenem placówki;

5) analizę i interpretację zaobserwowanych albo doświadczanych zjawisk i sytuacji wychowawczych, w tym:

g) prowadzenie dokumentacji praktyki,

h) konfrontowanie wiedzy teoretycznej z praktyką,

i) ocenę własnego funkcjonowania w toku realizowania zadań opiekuńczych i wychowawczych (dostrzeganie swoich mocnych i słabych stron),

j) ocenę przebiegu prowadzonych działań oraz realizacji zamierzonych celów,

k) konsultacje z opiekunem praktyk w celu omawiania obserwowanych i przeprowadzanych działań,

l) omawianie gromadzonych doświadczeń w grupie studenckiej.

B) jeśli pozawala na to przynależność konfesyjna studenta oraz zgoda odpowiednich władz kościelnych, praktyka w parafii pod kierunkiem proboszcza polega na zdobywaniu kompetencji liturgiczno-duszpastersko-administracyjnych przez:

1) zapoznanie się ze specyfiką parafii, w której praktyka jest odbywana, a w szczególności poznanie sposobu funkcjonowania parafii, organizacji pracy, osób i grup w niej aktywnych, prowadzonej dokumentacji;

2) obserwowanie:

a) formalnych aktywności parafian w toku aktywności zorganizowanej i podejmowanej spontanicznie,

b) interakcji duchowny - parafianin oraz interakcji między parafianami (w tym samym i w różnym wieku),

c) procesów komunikowania interpersonalnego i społecznego w poszczególnych grupach parafialnych, ich prawidłowości i zakłóceń,

d) czynności podejmowanych przez proboszcza oraz prowadzonych przez niego zajęć,

e) integrowania przez proboszcza działalności kaznodziejskiej, katechetycznej, duszpasterskiej, diakonijnej itp.,

f) dynamiki grupy, ról pełnionych przez uczestników grupy, zachowania i postaw parafian;

3) współdziałanie z opiekunem praktyk w:

a) odprawianiu nabożeństw,

b) odprawianiu pogrzebów lub ślubów,

c) prowadzeniu odwiedzin domowych wśród jubilatów, chorych lub znajdujących się w kryzysie,

d) prowadzeniu administracji parafialnej;

4) pełnienie roli praktykanta, a w szczególności:

a) diagnozowanie dynamiki parafii oraz pozycji społecznej jednostek w parafii,

b) poznawanie parafian, ich sytuacji społecznej, potrzeb, stanu duchowego, a także wstępne diagnozowanie dysfunkcji i zaburzeń,

c) samodzielne odprawianie nabożeństw paraliturgicznych,

d) udział w sprawowaniu opieki duszpasterskiej,

e) współorganizowanie i współprowadzenie spotkań parafialnych w oparciu o opracowywane pod nadzorem opiekuna praktyki scenariusze spotkań,

f) animowanie aktywności parafialnej i współdziałania jej uczestników, organizacja współpracy parafian w grupach zadaniowych,

g) podejmowanie indywidualnej pracy z poszczególnymi parafianami;

5) analizę i interpretację zaobserwowanych albo doświadczanych zjawisk i sytuacji pedagogicznych, w tym:

a) prowadzenie dokumentacji praktyki,

b) konfrontowanie wiedzy teoretycznej z praktyką,

c) ocenę własnego funkcjonowania w toku realizowania zadań parafialnych (dostrzeganie swoich mocnych i słabych stron),

d) ocenę przebiegu prowadzonych działań oraz realizacji zamierzonych celów,

e) konsultacje z opiekunem praktyk w celu omawiania obserwowanych i przeprowadzanych działań,

f) omawianie gromadzonych doświadczeń w grupie studenckiej.

ZADANIA DO WYKONANIA PODCZAS ODBYWANIA PRAKTYKI MODUŁU MSTW3.

Student jest zobowiązany do dokumentowania odbywanej praktyki. Podstawą jej zaliczenia oraz oceny końcowej jest przedstawienie portfolio zawierającego:

1.Kartę zadań wraz z podpisem mentora, potwierdzającego wykonanie zadań w poszczególnych blokach praktyk: A, B i ewentualnie C.

2. Opis wykonanych zadań, przynależnych ocenie końcowej (zgodnie ze wskazaniami tabeli).

3. Załączniki dokumentujące wykonywane zadania. Wszystkie dokumenty załączone do portfolio dokumentującego odbytą praktykę modułu MSTW3 winny być opatrzone sygnaturą studenta: imię i nazwisko, data uzyskania dokumentu, nazwa dokumentu: np. „Zadanie 1- Opis podstawowych zadań funkcji i dokumentacji w zakresie pracy obozowej wśród dzieci”.

W dokumentach przedstawianych do oceny student nie podaje nazwisk osób, przedstawia wyłącznie płeć i wiek danej osoby.

Szczegółowe kryteria dotyczące oceniania praktyki studenta

Zadania do wykonania

A)

1. Opis podstawowych zadań, funkcji i dokumentacji w zakresie pracy diakonijnej.

2. Zaplanowanie (napisanie scenariusza) i przeprowadzenie spotkania aktywizującego dla pensjonariuszy/podopiecznych w ramach warsztatów diakonijnych.

Uwaga: W przypadku spotkania aktywizującego napisanie scenariusza i przeprowadzenie spotkania musi odbyć się w konsultacji z mentorem.

B)

1. Opis podstawowych zadań, funkcji i dokumentacji w zakresie pracy wśród dzieci i młodzieży.

2. Zaplanowanie (napisanie scenariusza) i przeprowadzenie zajęć aktywnego uczestnictwa w animacji kulturalnej (np. przygotowanie scenariusza zajęć wycieczki, zajęć darmowych itd.).

Uwaga: W przypadku wycieczki napisanie scenariusza i przeprowadzenie wycieczki musi odbyć się w konsultacji z mentorem.

C)

1. Opis podstawowych zadań, funkcji i dokumentacji w zakresie pracy parafialnej.

2. Przedstawienie 1 konspektu kazania (wraz z treścią in extenso) wygłoszonego podczas praktyki parafialnej.

3. Zaplanowanie (napisanie scenariusza) i przeprowadzenie spotkania w ramach godziny biblijnej.

4. Przedstawienie 1 protokołów przeprowadzonych rozmów duszpasterskich.

Uwaga: W przypadku kazań i rozmów duszpasterskich napisanie konspektu czy protokołu i wygłoszenie kazania oraz przeprowadzenie rozmowy duszpasterskiej musi odbyć się w konsultacji z mentorem.

Literatura podstawowa:

1. Statut Wewnętrzny Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z 10.02.1995 r. z poprawkami, w: Wiadomości Prawosławnej Diecezji Białostocko-Gdańskiej Nr 3(4) 1995.;

2. Statut Parafialny PAKP, w: Wiadomości PAKP nr 2 (112) 1999;

3. Ustawa z 17 V 1989 o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego;

4. Ustawa z 4.07.1991 o stosunku Państwa do PAKP;

4. Przykładowe księgi metrykalne i dokumenty;

5. Charkiewicz J., Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce, Białystok 1995; 6. 6. Matwiejuk J., Status prawny PAKP, w: ELPIS 1999, z.1 (14);

6. Ostapkowicz I., Pochylić się nad cierpiącym. Działalność charytatywna prawosławnych organizacji kościelnych, praca magisterska ChAT 2013;

7. Sawicki D., Działalność charytatywna i młodzieżowa PAKP w latach 1945-2007, w: ELPIS 2007, z. 15-16;

8. Sawicki D. Prawosławie i jego świadectwo socjalne, w: ELPIS 2008, z. 17-18;

9. Siemieniuk D., Działalność społeczna Kościoła prawosławnego w Polsce, praca magisterska ChAT, 2004;

Literatura pomocnicza:

1. Statut Prawosławnego Metropolitalnego Ośrodka Miłosierdzia, www.eleospolska.pl;

2. Statut Domów Opieki Społecznej PAKP;

3. Ustawa z 17 V 1989 o gwarancjach wolności sumienia i wyznania;

4. Charkiewicz J., ELEOS Prawosławny Ośrodek Miłosierdzia Diecezji Białostocko - Gdańskiej, Białystok 2005;

5. Jakub (Kostiuczuk) abp., Społeczne nauczanie Kościoła prawosławnego, Białystok 2018;

6. Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. Adamczuk L., Mironowicz A., Warszawa 1993;

7. Matfiejuk J., Ustawodawstwo a Kościół, w: Wiadomości Prawosławnej Diecezji Białostocko-Gdańskiej 1995, nr 1;

8. Mezglewski A., Misztal P., Stanisz P, Prawo Wyznaniowe, 2011;

Mironowicz A. Bractwa cerkiewne w Rzeczypospolitej, Białystok 2003;

9. Paisjusz (Martyniuk) abp., Działalność charytatywna PAKP, w: Kalendarz Prawosławny 2004, Warszawa 2003;

10. Prawosławie i współczesność,red. Zieniuk J., Białystok 2007;

11. Prawosławie. Światło wiary i zdrój doświadczenia, red. Leśniewscy K i J, Lublin 1999;

12. Sawicki D., Działalność charytatywna w kontekście aktywności społecznie użytecznej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w III RP, 2021 - maszynopis;

K2_W01 dogłębnie zna i rozumie genezę i historyczny rozwój teologii praktycznej jako dyscypliny naukowej i jej związki z innymi subdyscyplinami teologicznymi i kościelno-praktycznymi

K2_W07 ma pogłębioną wiedzę o relacjach pomiędzy teologią praktyczną i pokrewnymi dziedzinami teologii oraz praktycznym znaczeniu tych związków w pracy socjalnej

K2_W08 dogłębnie zna i rozumie współczesną problematykę teologii pasterskiej i liturgiki oraz ich związków ze zmianami w kulturze i społeczeństwie oraz wpływ na rozwój instytucji kulturalnych, społecznych i kościelnych

K2_W010 zna i rozumie znaczeniowe zróżnicowanie pojmowania duszpasterstwa w Kościołach różnych wyznań chrześcijańskich

zna w zakresie podstawowym zasady duszpasterstwa i pracy socjalnej Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej

zna powiązania instytucji kościelnych z instytucjami społecznymi w walce z patologiami społecznymi oraz na płaszczyźnie poradnictwa i innych form pracy diakonijnej

K2_W11 ma wiedzę o instytucjach kościelnych i religijnych oraz ich związkach z innymi instytucjami społecznymi, edukacyjnymi i kulturalnymi oraz rozumie podstawy tworzenia i rozwoju różnych form przedsiębiorczości, w szczególności przy parafialnej

zna zasady prawne oprowadzenia i rozliczania kościelnej działalności gospodarczej

K2_U05 posiada zdolność dostrzegania duszpasterskich potrzeb swych rozmówców i adekwatnego reagowania na nie;

gruntownie zna metody duszpasterskiego oddziaływania w zależności od napotkanego problemu

posiada umiejętności prowadzenia kancelarii parafialnej i obsługi bieżących, kościelnych potrzeb wiernych

K2_U06 potrafi precyzyjnie dobrać metody pracy duszpasterskiej w zależności od kręgu odbiorców

K2_U09 potrafić organizować i kierować pracą zespołową w zakresie duszpasterstwa oraz i praktycznie wykorzystać swoją wiedzę i umiejętności

wiej jak zwołać i organizować pracę gremiów parafialnych i pokrewnych

potrafi organizować i prowadzić wolontariat

K2_K03 wykazuje wrażliwość na problemy i potrzeby społeczne i religijne różnych środowisk oraz jest gotowy do inicjowania i inspirowania działań na rzecz osób i środowisk wymagających opieki, pomocy i szczególnej troski, organizując współpracę z otoczeniem oraz wyspecjalizowanymi instytucjami i organizacjami edukacyjnymi, społecznymi i kościelnymi

K2_K05 wykazuje aktywność w podejmowaniu indywidualnych i zespołowych działań w zakresie duszpasterstwa i liturgiki

dąży do przekazywania posiadanej wiedzy i umiejętności wybranym osobom i całym grupom, organizuje powyższy proces

K2_K06 jest aktywny w organizacji nowych form pracy i przekazywania wiedzy z poszanowaniem zasad etycznych i praw intelektualnych

zna i stosuje zasady publikowania własnego dorobku twórczego i poszanowania obcego

Zajęcia prowadzone w formie praktyk u interesariusza zewnętrznego.

W skład oceny końcowej wchodzą:

Aktywność na zajęciach - 20%;

Prace zaliczeniowe - 40% (po jednej na każdy z 3 działów);

Praktyki zawodowe - 40%;

Prowadzący zapewnia informację zwrotną co do jakości i oceny przekazanych prac oraz spotkania konsultacyjne (stacjonarnie w pokoju profesorskim Sekcji Teologii Prawosławnej w środy 15,15 - 16,00 lub na platforma Teams w środy w godz. 16,30-17,30).

Prowadzący może ustalić w okresie obowiązywania szczególnych zasad postępowania w okresie pandemii COVID-19 zmianę dotychczasowych zasad oceniania cząstkowego i końcowego przy zapewnieniu jawności reguł postępowania i poinformowaniu studentów o tejże zmianie.

Student zobowiązany jest do odbycia praktyk kościelnych u interesariuszy zewnętrznych (za wiedzą prowadzącego praktyki), w:

- jednostce kościelnej (parafia/zbór);

- kościelnej organizacji młodzieżowej;

- organizacji charytatywnej (kościelnej lub współpracującej z kościołem);

w wymiarze godzin właściwym dla aktualnych wymogów dla danej grupy (patrz karta praktyk).

Odbycie praktyk poświadczone zostaje zaświadczeniem wystawionym przez interesariusza zewnętrznego.