Źródła i nurty teologii ewangelickiej

obowiązkowe

w sali

1) zapoznanie z podstawową terminologią teologii ewangelickiej, w tym pojęciowością łacińską i grecką,

2) nauka analizy tekstów teologicznych ze szczególnym uwzględnieniem ewangelickiej teologii systematycznej,

3) nabycie orientacji w epokach i szkołach teologicznych w teologii ewangelickiej oraz umiejętności przypisania danego teologa i jego tekstów do właściwej epoki i szkoły teologicznej.

Zajęcia wprowadzają w pojęciowość teologii ewangelickiej oraz dają syntetyczny przegląd najważniejszych szkół i nurtów teologicznych

ich genezy, znaczenia i wkładu w myśl teologiczną, ze szczególnym uwzględnieniem okresu reformacji XVI wieku oraz nurtów teologii

ewangelickiej XX wieku. Zajęcia mają także na celu wprowadzenie w podstawowe zasady interpretacji tekstu teologicznego oraz zdolności

przypisania danego teologa i jego tekstów do właściwej epoki i szkoły teologicznej. Zajęcia będą kontynuowane w semestrze letnim.

Tematyka realizowana w semestrze zimowym:

1. Definicje, metoda i obszar badawczy teologii

2. Pryncypia teologii ewangelickiej

3. Powstanie teologii jako dyscypliny w starożytności

4. Walka z herezjami

5. Myśl teologiczna św. Augustyna

6. Rozwój teologii w średniowieczu.

7. Średniowieczne próby reformy Kościoła

8. Teologia u progu Reformacji

9. Spór o odpusty i początek Reformacji

10. Marcina Lutra program naprawy Kościoła

11. „Wyznanie Augsburskie” i „Obrona Wyznania augsburskiego”

12. „Artykuły szmalkaldzkie” i „Traktat o władzy i prymacie papieża”

13. Nurt szwajcarski w teologii ewangelickiej

14. Spory w łonie Reformacji

15. Pojednawcza treść „Formuły Zgody”

16. Reformacja w Polsce

LITERATURA PODSTAWOWA

1. Lektury: Apostolicum, Niceanum, Athanasianum, w: Śpiewnik ewangelicki, Bielsko-Biała 2001, nr 980-982; Definicja Wiary Soboru Chalcedońskiego (451), w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005, s. 215-225; Augustyn, Wyznania, przeł. Z. Kubiak, dowolne wydanie; Sobór we Florencji (1439-1442), Bulla unii z Ormianami (Exultate Deo), w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. III, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003, s. 504-525, art. 10-20; Mistrz Eckhart, Traktaty, przeł. W. Szymon, Poznań 1987, s. 153-166; Luter M., 95 tez z 31.10.1517,w: Wyznanie augsburskie (Konfesja augsburska) z 1530 roku – 95 tez ks. Marcina Lutra z 1517 roku, Bielsko-Biała 1999, s.71-79 lub inne wydanie (ze wstępem); Luter M., Tezy heidelberskie, tłum. Ł. Barański na potrzeby zajęć w ChAT; Luter M., Do chrześcijańskiej szlachty niemieckiego narodu o ulepszenie chrześcijańskiego stanu (1520), przeł. ks. Jan Lasota, w: Z Problemów Reformacji, t. 6, 1993, s. 153-192; Luter M., O niewoli babilońskiej Kościoła, fragmenty w: A. Ściegienny, Luter, Warszawa 1969, s. 98-112; Luter M., O wolności chrześcijanina, przeł. M. Czyż, w: M. Luter, Pisma etyczne, Bielsko-Biała 2009, s. 28-53; Wyznanie augsburskie, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 143-163; Obrona Wyznania Augsburskiego, Przedmowa, art. 1-2, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 165-172; Artykuły szmalkaldzkie, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 335-358; Traktat o władzy i prymacie papieża, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 359-369; Zwingli U., 67 Artykułów (1523), Jednota 7-8/1981, s. 21-24; Berner Thesen von 1528, w: Reformierte Bekenntnisschriften, red. H. Faulenbach, E. Busch, t. 1/1, Neukirchen-Vluyn 2002, s. 203-205 (tłumaczenie własne); Katechizm Heidelberski, Warszawa 1988; Formuła Zgody, Przedmowa i cz. 1: Epitome, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała 1999, s. 385-426; Konfesja Sandomierska, w: Prospectus fidei, red. S. Koroza, Łódź 2011, s. 126-186.

2. Podręczniki: Uglorz M., Od samoświadomości do świadectwa wiary. Wprowadzenie do dogmatyki ewangelickiej, Warszawa 1995, s. 88-126; Lane T., Wiara rozum świadectwo. Dzieje myśli chrześcijańskiej, Bielsko-Biała 2001, s. 13-78.101-184.187-200; Barański Ł., Sojka J., Reformacja, t. 1, Bielsko-Biała 2016, s. 15-94.131-181.216-227; Barański Ł., Sojka J., Reformacja, t. 1-2, Bielsko-Biała 2016-2017, s. 105-117.211-228.267-318.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Okres starożytny: Altaner B., Stuiber, Patrologia A., Warszawa 1990; Ansorge D., Krótka historia teologii chrześcijańskiej, Kraków 2021, s. 31-128; Kelly J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej, Warszawa 1988; Masson H., Słownik herezji w Kościele katolickim, przeł. B. Sęk, Katowice 1993; Niemczyk W., Historia dogmatów, t. 1, wyd. 2 poprawione, rozszerzone i uzupełnione, Warszawa 1966; Religia. Encyklopedia PWN, red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 1-10, Warszawa 2002-2004; Starowieyski M., Sobory Kościoła niepodzielonego, cz. 1, Tarnów 1994.

2. Okres średniowieczny: Aumann J., Zarys historii duchowości, Kielce 1993; Ansorge D., Krótka historia teologii chrześcijańskiej, Kraków 2021, s. Cairns E.E., Z chrześcijaństwem przez wieki, Katowice 2003; Coppelston F., Historia filozofii, t. 2, dowolne wydanie; d`Onofrio G., Historia teologii, t. 2, Kraków 2010; Gastpary, W., Historia Kościoła. Okres średniowieczny, Warszawa 1977; Gilbert P. P., Wprowadzenie do teologii średniowiecza, Kraków 1997; Gilson E., Historia filozofii w wiekach średnich, Warszawa 1966; Historia dogmatów, red. B. Sesboüé, t. III (Znaki zbawienia), Kraków 2001; Knovles M. D., Obolensky D., Historia Kościoła t. 2, Warszawa 1988; Lambert M., Średniowieczne herezje. Od reformy gregoriańskiej po reformację, Gdańsk 2002; Niemczyk W., Historia dogmatów, przedruk wydania drugiego, Warszawa 1984; Religia. Encyklopedia PWN, red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 1-10, Warszawa 2002-2004; Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, dowolne wydanie.

3. Okres Reformacji: Barański Ł., Historyczny kontekst powstania Katechizmów Lutra i Katechizmu Heidelberskiego, „Gdański Rocznik Ewangelicki”, t. VIII: 2014, s. 51-65; Grane L., Wyznanie augsburskie. Wprowadzenie w podstawowe myśli Reformacji luterańskiej, Bielsko-Biała 2002, s. 9-20; Kolb R., Jedność wyznania – droga do „Formuły zgody”, w: KWKL, s. 373-386; Leszczyński R., Konfesja Sandomierska – dzieje tekstu, Warszawa 1994 (załączniki do: Konfesja Sandomierska (reprint pierwodruku), Warszawa 1994; Maciuszko J.T., Konfederacja warszawska, w: Religia. Encyklopedia PWN, t. 10 (wersja elektroniczna), Warszawa 2003; Maciuszko J.T., Założycielskie teksty ewangelicyzmu, w: ks. Marcin Luter, Mały Katechizm. Duży Katechizm, Bielsko Biała 2000, s. 7-21; Napiórkowski S.C., Powstanie „Księgi Zgody”, w: tenże, Solus Christus, Lublin 1999, s. 221-229; Niemczyk W., Historia powstania „Artykułów szmalkaldzkich” i „Traktatu o władzy i prymacie papieża”, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko – Biała 2003, s. 329-333; Niemczyk W., Historia powstania „Wyznania augsburskiego” i „Obrony Wyznania augsburskiego”, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko – Biała 2003, s. 135-142; Sojka E., „Trzeba pytać prostego człowieka i patrzeć my na gębę” – rewolucja językowa Reformacji: w tłumaczeniu, szkole druku, w: Reformatorzy, red. Ł. Barański i in., Bielsko-Biała 2013, s. 69-80; Sojka J., Czytanie Reformatora. Marcin Luter i jego pisma, Wisła 2014, s. 29-55; Sojka J., Lutrowe tłumaczenie Biblii, cz. 1-4, „Wieści Wyższobramskie”, 10-12/2014, 1/2015; Sojka J., Reformacja genewska cz. 1 i 2, „Zwiastun ewangelicki” r. 2016, nr 13/14 oraz 15/16; Uglorz M., Geneza Konfesji Augsburskiej, w: Wyznanie augsburskie (Konfesja augsburska) z 1530 roku – 95 tez ks. Marcina Lutra z 1517 roku, Bielsko-Biała 1999, s. 9-24; Wantuła A., Historia powstania i znaczenie katechizmów ks. Marcina Lutra, w: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko – Biała 2003, s. 31-40.

4. Biografie Reformatorów: Bainton R., Tak oto stoję. Klasyczna biografia Marcina Lutra, Katowice 1995; Cottret B., Kalwin, Warszawa 2000; McGrath A.E., Jan Kalwin. Studium kształtowania kultury Zachodu, Warszawa 2009; Obermann, H.A., Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem, Gdańsk 2004; Piwko S., Jan Kalwin życie i dzieło, Warszawa 1995; Potter G.R., Zwingli, Warszawa 1994; Schilling H., Marcin Luter. Buntownik w czasach przełomu, Poznań 2017; Todd J., Marcin Luter, Warszawa 1998.

WIEDZA

K2_W01 ma pogłębioną wiedzę o wzajemnych relacjach różnych subdyscyplin teologicznych w ramach poszczególnych tradycji wyznaniowych

K2_W02 ma pogłębioną wiedzę o metodach interpretacji teologicznych tekstów źródłowych; zna metody badań oraz argumentację używaną w subdyscyplinach teologicznych charakterystycznych dla rożnych tradycji konfesyjnych; ma wiedzę na temat warunkowanych konfesyjnie różnic pomiędzy metodologią i argumentacją używaną w ramach każdej z tradycji wyznaniowych

K2_W03 ma znajomość aktualnego stanu badań nad problematyką podejmowaną i dyskutowaną przez różne tradycje wyznaniowe

K2_W04 zna rozszerzoną terminologię z zakresu badań nad głównymi tradycjami konfesyjnymi; zna terminologię używaną w badaniach historycznych, filozofii, socjologii, historii sztuki, archeologii i językoznawstwie na poziomie rozszerzonym; zna na poziomie rozszerzonym obcojęzyczną terminologię charakterystyczną dla różnych tradycji konfesyjnych

K2_W05 dogłębnie zna i rozumie procesy zachodzące w semantycznej, syntaktycznej i leksykalnej warstwie języka oraz ich wpływ na kształtowanie się doktryn i tradycji chrześcijańskich

K2_W06 ma usystematyzowaną i ugruntowaną wiedzę na temat kształtowania się i rozwoju głównych nurtów i szkół teologicznych charakterystycznych dla poszczególnych tradycji konfesyjnych

K2_W07 ma usystematyzowaną i pogłębioną wiedzę na temat genezy, historycznego rozwoju i wzajemnych zależności przedmiotowych i metodologicznych teologii różnych tradycji wyznaniowych od innych nauk humanistycznych;

K2_W08 Zna i rozumie wzajemne wpływy doktryn różnych Kościołów na kulturę i sztukę oraz stosunki społeczne i ekonomiczne oraz oddziaływanie różnych przejawów życia społecznego na precyzowanie i ukierunkowanie doktryn poszczególnych tradycji wyznaniowych

K2_W09 ma wiedzę na temat posługiwania się tekstami teologicznymi oraz reprodukcjami dzieł sztuki z poszanowaniem praw autorskich i zachowaniem rzetelności naukowej

K2_W10 zna i rozumie historyczne, społeczne, kulturowe uwarunkowania wzajemnych relacji pomiędzy różnymi Kościołami oraz stosunków pomiędzy Kościołami a instytucjami państwowymi i społecznymi o podobnym profilu działalności

UMIEJĘTNOŚCI

K2_U01 samodzielnie wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i integruje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych

K2_U02 samodzielnie interpretuje i komentuje teksty źródłowe oraz dzieła sztuki sakralnej, rozpoznaje i merytorycznie ocenia stanowiska oraz argumentację teologów i badaczy reprezentujących różne tradycje konfesyjne; rozpoznaje i charakteryzuje sposoby argumentacji, strategie i techniki retoryczne w historycznych i współczesnych wypowiedziach teologicznych

K2_U03 na podstawie przyswojonej i ugruntowanej wiedzy teologicznej, posługując się odpowiednią metodologią, formułuje własne hipotezy dotyczące doktryn i przejawów życia religijnego charakterystycznych dla poszczególnych tradycji konfesyjnych

K2_U04 pisze opracowania monograficzne na podstawie samodzielnie dobranej literatury, stosując oryginalne podejścia i uwzględniając nowe osiągnięcia w zakresie teologii

K2_U07 potrafi zaprezentować cudze oraz własne hipotezy teologiczne, właściwie i wyczerpująco je argumentując i używając do ich prezentacji oraz popularyzacji różnych nośników

K2_U08 potrafi posługiwać się językiem obcy na poziomie B2+ Europejskiego Systemu Opisu kształcenia językowego

K2_U11 samodzielnie zdobywa wiedzę i poszerza umiejętności badawcze oraz potrafi ukierunkowywać innych w tym zakresie

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K2_K01 zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego

K2_K06 przewiduje konsekwencje społeczne i ekumeniczne prezentacji ocen poszczególnych idei teologicznych

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności na zajęciach (25% - dwie dopuszczalne nieobecności w semestrze) i przygotowywania się do ćwiczeń (50%) oraz przygotowania recenzji biografii M. Lutra (25%).