Historia Kościoła (w Polsce)

obowiązkowe

w sali

Zadaniem przedmiotu jest zapoznanie studentów z historią Kościoła w Polsce, ze szczególnym uwzględnieneim obecności w niej Kościołów protestanckich. Ponadto w ramach ćwiczeń ma umożliwić nabycie umiejętności interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Kościoła w Polsce.

Cele wskazane w opisie ogólnym są realizowane w ramach przekazywania następujących treści:

1. Chrystianizacja Polski.

2. Zjazd gnieźnieński i powstanie metropolii gnieźnieńskiej w relacji Galla Anonima.

3. Sprawa biskupa Stanisława w historiografii polskiej.

4. Chrystianizacja Pomorza. Krucjaty i misje wśród Słowian na Pomorzu w XII i XIII w.

5. Rola Kościoła w procesie zjednoczenia kraju na przełomie XIII i XIV w. (ze szczególnym uwzględnieniem postaci arcybiskupa Jakuba Świnki)

6. Ruch husycki w Polsce. Powstanie organizacji Jednoty braci czeskich w Polsce.

7. Pobożność ludowa w epoce późnego średniowiecza i reformacji.

8. Rozwój reformacji w Polsce na tle wydarzeń reformacyjnych w Europie.

9. Postulaty ruchu reformacyjnego za panowania Zygmunta Augusta. Analiza dzienników sejmowych z roku 1555 i 1558.

10. Podział i dążenia zjednoczeniowe w protestantyzmie polskim w XVI w. Zgoda i konfesja sandomierska. Casus braci polskich.

11. Współistnienie różnych wyznań na terenie Rzeczpospolitej w wiekach XVII i XVIII. Unia Brzeska w 1595 r. – geneza i konsekwencje.

12. Religijność doby oświecenia na przykładzie „Pamiętnika o stanie Kościoła ...” Hugona Kołłątaja.

13. Kościoły w Polsce w dobie rozbiorów.

14. Kościoły w Polsce a odzyskanie niepodległości i ich losy w XX-leciu międzywojennym.

15. Kościoły w Polsce w czasie II wojny światowej.

16. Kościoły w Polsce w okresie PRL.

LITERATURA PODSTAWOWA

1. Teksty omawiane na ćwiczeniach:

Biandrata G., O fałszywym i prawdziwym poznaniu jednego Boga, Ojca, Syna i Ducha Świętego, w: Myśl filozoficzno-religijna Reformacji XVI wieku, red. L. Szczucki, Warszawa 1972, s. 475-489; Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 listopada 1936 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1936 Nr 88, poz. 613), w: Ewangelickie Prawo Kościelne 1918-2018. Zbiór tekstów prawnych Kościołów ewangelickich w Polsce, red. Marcin Hintz, M. Hucał, Warszawa 2018, s. 360-370; Kołłątaj H., Pamiętnik o stanie Kościoła polskiego katolickiego i o wszystkich innych wyznaniach w Polszcze, w: tegoż, Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764), opr. J. Hulewicz, Wrocław 1953, s. 201-236; Konfederacja warszawska 1573 roku wielka karta polskiej tolerancji, opr. M. Korolko, J. Tazbir, Warszawa 1980; Konfesja Polska (1944), https://ekumenia.pl/czytelnia/dokumenty-ekumeniczne/konfesja-polska/ (dostęp: 29.09.2021); O Bartel, Zgoda Sandomierska na tle dążeń ekumenicznych protestantów polskich i litewskich w XVI-XVIII wieku (w 400-lecie jej powstania), w: „Rocznik Teologiczny” 1970, z. 1, s. 13-15; Otto L., Postyla, czyli Wykład Ewangelij i Listów na wszystkie niedziele i święta uroczyste roku kościelnego, Cieszyn 1892; Skarga P., Kazania sejmowe, Wrocław1984; Ukaz carski z dnia 8 lutego 1849 r. – Ustawa dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskiem (Dz. Pr. z 1849 r. Nr 129 t. 42), w: Ewangelickie Prawo Kościelne 1918-2018. Zbiór tekstów prawnych Kościołów ewangelickich w Polsce, red. Marcin Hintz, M. Hucał, Warszawa 2018, s. 325-359; Wantuła A., Porządek kościelny Wacława Adama. Początki organizacji kościoła ewangelickiego na śląsku cieszyńskim, Warszawa 1937, s. 295-297;

2. Podręczniki: Gastpary W., Protestantyzm w Polsce w dobie dwóch wojen światowych, Cz. 2: 1939-1945, Warszawa 1981; Gastpary W., Protestantyzm w Polsce w dobie dwóch wojen światowych, Cz. 1: 1914-1939, Warszawa 1978; Gastpary W., Historia protestantyzmu w Polsce. Od połowy XVIII wieku do pierwszej wojny światowej, Warszawa 1977; Gastpary W., Historia kościoła w Polsce, Warszawa 1979; Kłoczowski J., Dzieje chrześcijaństwa polskiego. Wydanie uzupełnione, Warszawa 2007; Ptaszyński M., Reformacja w Polsce a dziedzictwo Erazma z Rotterdamu, Warszawa 2018.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

500 lat Reformacji na Górnym Śląsku, red. W. Gojniczek, R. Kaczmarek, Katowice 2017; Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918-1939, Toruń 2009; Dworzaczkowa J., Bracia czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, Warszawa 1997; Dziedzictwo górnośląskiej Reformacji. Wpływ protestantyzmu na politykę, społeczeństwo i kulturę w wiekach XVI-XX, red. J. Bahlcke, W. Gojniczek, R. Kaczmarek, Katowice 2019; Ewangelicy w obliczu niepodległej, Bielsko-Biała 2021; Kłaczkow J., Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce w latach 1945-1975, Toruń 2010; Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych, red. J. Kłaczkow, W. Rozynkowski, Toruń 2012; Kościoły Luterańskie na ziemiach polskich (XVI-XX w.), t. 1-3, red. J. Kłaczkow, Toruń 2012; Krebs B., Państwo, naród, Kościół. Biskup Juliusz Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917-1939; Bielsko-Biała 1998; Kriegseisen W., Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo – kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka – Niderlandy Północne – Rzeczpospolita polsko-litewska), Warszawa 2010; Maciuszko J.T., Konfederacja warszawska 1573 roku, Warszawa 1984; Reformacja. Europa – Polska – Wielkopolska – Szamotuły, red. M. Grzywacz, Szamotuły 2017; Reminiscencje Reformacji. Prusy – Mazury 1517-2017, red. R. Bażanowski, B. Wacławik, Olsztyn 2017; Tazbir J., Świt i zmierzch polskiej Reformacji, Warszawa 1956; W 500-lecie Reformacji (1517-2017). Z dziejów Kościołów ewangelickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych, t. 1-2, red. J. Kłaczkow, G. Jasiński, P. Birecki, Toruń 2017; Wagner O., Kościół macierzysty wielu krajów. Historia Kościoła Ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim w latach 1545-1918/20, Cieszyn brw.

WIEDZA

K2_W01 ma gruntowną znajomość wzajemnych relacji pomiędzy historią Kościoła a biblistyką i dogmatyką zna i rozumie znaczenie teologii historycznej dla teologii praktycznej (np. historia kaznodziejstwa)

K2_W02 ma pogłębioną wiedzę o interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii Kościoła; ma gruntowną znajomość metod badawczych i narracji historycznej historyków Kościoła.

K2_W03 ma gruntowną znajomość obecnego stanu badań nad klasycznymi przekazami źródłowymi; zna i rozumie współczesne sposoby reflektowania teologii historycznej.

K2_W04 zna terminologię z zakresu badań nad historią Kościoła na poziomie rozszerzonym; zna terminologię badań historycznych, literackich, historii sztuki, archeologii i religioznawczych; zna rozszerzoną terminologię teologiczną i źródłową w językach obcych

K2_W05 zna i rozumie kulturową rolę języka oraz procesy rozwoju systemu językowego w odniesieniu do dokumentów źródłowych oraz literatury historycznej; zna i rozumie procesy semiotyczne, społeczne i konfesyjne decydujące o komunikacji językowej i jej intencjach

K2_W06 zna i rozumie wpływ głównych kierunków i szkół w teologii historycznej na współczesną refleksję historycznoteologiczną; zna i rozumie znaczenie interpretacji źródeł historycznych na kształtowanie się głównych kierunków w myśleniu teologicznym

K2_W07 zna i rozumie rozwój i dzieje teologii historycznej jako dyscypliny naukowej ma rozszerzoną wiedzę o powiązaniach teologii historycznej z ustaleniami m.in. historii społecznej, historii religii i z geografią historyczną; zna i rozumie elementy pracy źródłoznawczej, w tym krytyki źródeł, oraz metodologii nauk historycznych; ma rozszerzoną i uporządkowaną wiedzę o warsztacie historyka Kościoła w kontekście metod i warsztatów nauk historycznych

K2_W08 ma gruntowną znajomość wiedzę o głównych nurtach interpretacji historii Kościoła w powiązaniu z historią teologii i jej dyscyplin

K2_W09 umie posługiwać się dokumentami i literaturą przedmiotu, także ze źródeł elektronicznych, z zachowaniem praw własności intelektualnej

K2_W10 zna i rozumie historyczne uwarunkowania relacji pomiędzy Kościołami i państwem oraz wymiarem religijnym i świeckim instytucji życia społecznego; zna i rozumie wpływ procesu historycznego na kształt wyobrażeń o dziejach Kościoła; zna i rozumie rolę instytucji społeczno-religijnych dla powstawania tekstów kościelnych; zna związki pomiędzy kierunkami w filozofii i rozumieniem badań historycznoteologicznych

UMIEJĘTNOŚCI

K2_U01 samodzielnie wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i integruje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych

K2_U02 samodzielnie interpretuje i komentuje teksty źródłowe i ich interpretacje oraz krytycznie konfrontuje przekazy źródłowe; umie ocenić różnice stanowisk badaczy odnośnie do interpretowanych tekstów i wydarzeń; rozpoznaje i krytycznie analizuje wpływ okoliczności historycznych, społecznych i kulturalnych na powstawanie dokumentów kościelnych

K2_U03 formułuje propozycje interpretacji źródeł i ich krytyki; stawia wnioski dotyczące instytucji będących producentami źródeł; potrafi dokonywać krytyki źródeł i stosowanych w nich technik retorycznych oraz ujawniać powiązania pomiędzy źródłami i celowość takich zabiegów u producentów źródeł

K2_U04 pisze opracowania monograficzne na podstawie samodzielnie dobranej literatury, stosując oryginalne podejścia i uwzględniając nowe osiągnięcia w zakresie teologii

K2_U06 potrafi precyzyjne formułować w mowie i piśmie interpretacje tekstów źródłowych oraz stawiać złożone tezy z zakresu teologii historycznej; umie dostrzec i skomentować powiązania źródeł i produkujących je instytucji

K2_U08 potrafi posługiwać się językiem obcy na poziomie B2+ Europejskiego Systemu Opisu kształcenia językowego

K2_U11 samodzielnie zdobywa wiedzę i poszerza umiejętności badawcze oraz potrafi ukierunkowywać innych w tym zakresie

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K2_K01 zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego

K2_K06 umie zdefiniować konsekwencje ocen wydarzeń historycznych w perspektywie konfesyjnej i ekumenicznej; potrafi argumentować na rzecz ocen historii i dyskutować o nich w przestrzeni publicznej

Obecność na wykładach obowiązkowa. Zaliczenie wykładu uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze) - 100%.

Obecność na ćwiczeniach obowiązkowa. Zaliczenie ćwiczeń uzyskiwane jest na podstawie obecności (możliwe dwie nieobecności w semestrze) (50%) i aktywności na zajęciach (50%).

Przedmiot kończy egzamin łączny z przedmiotem: Historia Kościoła powszechnego realizowanym w semestrze letnim pierwszego roku studiów. Egzamin skład z czterech pytań, z których dwa odwołują się do listy zagadnień realizowanych się na przedmiocie Historia Kościoła w Polsce.