Historia dogmatów

obowiązkowe

w sali

Celem przedmiotu jest:

1) ukazanie głównych nurtów badaniu historii dogmatu;

2) ukazanie kształtowania się dogmatu w Kościele I tysiąclecia

3) ukazanie kształtowanie się dogmatu w myśli Reformatorów w dialogu z wcześniejszą tradycją starożytną i średniowieczną.

4) kształtowanie umiejętności w zakresie analizy i interpretacji tekstów z zakresu historii dogmatu i teologii

Studenci w ramach przedmiotu zapoznają się z historią rozwoju dogmatu w Kościele, uwzględniając przy tym okoliczności historyczne jego kształtowania, które wpłynęły na kształt ustaleń dogmatycznych. Punktem wyjścia do takiej prezentacji jest dorobek dogmatyczny starożytnego Kościoła, a także jego recepcja i przetworzenie w ramach rozwoju myśli teologicznej Reformacji XVI wieku w wydaniu jej najwybitniejszych przedstawicieli: Marcina Lutra, Ulryka Zwingliego oraz Jana Kalwina. Jednocześnie istotnym elementem przedmiotu jest także przybliżenie studentom historii badań nad dogmatem w tradycji ewangelickiej wraz z jej historycznymi i teologiczno-polemicznymi uwarunkowaniami. By zrealizować tak nakreślone cele przedmiotu zajęcia nie skupiają się jedynie na treściach wykładowych, ale skupiają się także na analizie kluczowych tekstów źródłowych fundamentalnie istotnych dla poznania pozycji teologicznych poszczególnych teologów, których wnieśli kluczowy wkład w rozwój dogmatyczny, szczególnie w okresie Reformacji XVI w.

Szczegółowe treści programowe przedstawiają się następująco:

1. Zarys rozwoju badań nad dogmatem w tradycji ewangelickiej

2. Miejsce i rola Pisma Świętego w Kościele starożytnym

3. Kształtowanie się dogmatu trynitarnego i chrystologicznego

4. Spór o łaskę i zbawienie w Kościele starożytnym

5. Nauczania o Kościele w Kościele starożytnym

6. Rozwój sakramentologii w Kościele starożytnym

7. Eschatologia w Kościele starożytnym

8. Rola Pisma Świętego u Lutra, Zwingliego i Kalwina

9. Trójca Święta u Lutra, Zwingliego i Kalwina

10. Chrystologia u Lutra, Zwingliego i Kalwina

11. Pneumatologia u Lutra, Zwingliego i Kalwina

12. Soteriologia u Lutra, Zwingliego i Kalwina

13. Sakramentologia (Chrzest i Wieczerza Pańska) u Lutra, Zwingliego i Kalwina

14. Eklezjologia u Lutra, Zwingliego i Kalwina

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. Podręczniki: Wiktor Niemczyk, Historia dogmatów, t. I (różne wydania); John. N.D. Kelly, Początki doktryny chrześcijańskiej, Warszawa 1988; Henryk Pietras, Początki teologii Kościoła, Kraków 2000; Ł. Barański, J. Sojka, Reformacja, t. 1, Bielsko-Biała 2016, s. 81-130.188-193.204.227; Ł. Barański, J. Sojka, Reformacja, t. 2, Bielsko-Biała 2017, s. 9-60.156-210.

2. Teksty źródłowe: Wyznanie 318 Ojców, w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I, red. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Kraków 2005, s. 25; Wyznanie wiary 150 Ojców, w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I, red. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Kraków 2005, s. 69; Definicja Wiary Soboru Chalcedońskiego (451), w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I, red. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Kraków 2005, s. 215-225; Augustyn, Homilia 80, w: Augustyn, Homilie na Ewangelie i Pierwszy List św. Jana, cz. 2, Warszawa 1977, s. 173-175; Kanony synodu w Orange w 529, w: Dokumenty synodów od 506 do 553 roku, red. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Kraków 2014, s. 128-136; Marcin Luter, Dysputa heidelberska, „Kronos” r. 2020, nr 3, s. 5-72; Marcin Luter, O niewolnej woli, Świętochłowice 2002 (wybór); Jan Kalwin, Nauka religii chrześcijańskiej, w: Myśl filozoficzno-religijna Reformacji XVI wieku, opr. Lech Szczucki, Warszawa 1972 (wybór).

LITERATURA POMOCNICZA

1. Opracowania całościowe: Tony Lane, Wiara, rozum, świadectwo. Dzieje myśli chrześcijańskiej, Bielsko-Biała 2001, s. 10-250; Dirk Ansorge, Krótka historia teologii chrześcijańskiej, Kraków 2021, s. 31-282; Jaroslav Pelikan, Tradycja chrześcijańska. Historia rozwoju doktryny, t. I-IV, Kraków 2008-2010; Bengt Hägglund, Geschichte der Theologie. Ein Abriß, wyd. 2, Gütersloh 1990; Handbuch der Dogmen und Theologiegeschichte, red. Carl Andresen, Adolf Martin Ritter, t. I-II, wyd. 2 przepracowane, Göttingen 1998.

2. Opracowania szczegółowe: John Meyendorff, Teologia bizantyjska, Warszawa 19841, Kraków 20072, K. Schatz, Sobory powszechne. Punkty zwrotne w historii Kościoła, 2001; Piotr Jaskóła, Spiritus effector. Nauka Jana Kalwina o roli Ducha Świętego w misterium zbawienia, Opole 1994; Jan Piwko, Jan Kalwin. Życie i dzieło, Warszawa 1995; Antoni Szwed, Fideizm Kalwina i bunt angielskich racjonalistów, Kęty 2016; Luther-Handbuch, red. Albrecht Beutel, whyd. II, Tübingen 2010; The Oxford Handbook of Martin Luther's Theology, red. Robert Kolb, Irene Dingel, Lubomir Batka, Oxford 2014; Peter Stephens, Zwingli : Einführung in sein Denken, Zürich 1997; Calvin-Handbuch, red. Herman J. Selderhuis, Tübingen 2008;

WIEDZA

K1_W01 ma usystematyzowaną wiedzę o historycznym rozwoju nurtów ewangelickiej teologii systematycznej

zna i rozumie w stopniu podstawowym historyczne uwarunkowania historii dogmatów

ma podstawową znajomość nurtów w teologii historycznej

K1_W02 ma podstawową znajomość obecnego stanu badań nad podstawowymi źródłami analizowanymi przez historię dogmatów; zna współczesne sposoby reflektowania teologii historycznej; zna w zaawansowanym stopniu stan badań wybranej problematyki teologicznej ewangelickiej teologii historycznej

K1_W03 zna na poziomie zaawansowanym terminologię teologiczną z zakresu badań nad historią dogmatów i teologii Kościołów

K1_W04 zna podstawową terminologię teologiczną i źródłową w językach obcych (w tym terminologię grecką i łacińską stosowaną w patrystyce)

K1_W05 posiada w stopniu zaawansowanym wiedzę w zakresie interpretacji tekstów źródłowych z zakresu historii dogmatów

K1_W06 zna i rozumie w stopniu zaawansowanym kulturową rolę języka oraz procesy rozwoju systemu językowego w odniesieniu do dokumentów źródłowych oraz literatury historycznej; zna i rozumie w stopniu podstawowym procesy semiotyczne, społeczne i konfesyjne decydujące o komunikacji językowej i jej intencjach; potrafi zidentyfikować inspiracje filozoficzne i teologiczne terminologii źródeł;

K1_W07 zna i rozumie w stopniu podstawowym wpływ głównych kierunków i szkół w teologii historycznej na współczesną refleksję historycznoteologiczną; zna i rozumie w stopniu podstawowym znaczenie interpretacji źródeł historycznych na kształtowanie się głównych kierunków w myśleniu teologicznym

K1_W08 zna i rozumie w stopniu podstawowym genezę i historyczny rozwój teologii ewangelickiej, w tym teologii historycznej jako dyscypliny naukowej; zna i rozumie w stopniu podstawowym metodologiczne powiązania teologii ewangelickiej, w tym teologii historycznej, z innymi naukami humanistycznymi (nauki językowe, filozofia, psychologia, socjologia, nauki historyczne), a także ma podstawową wiedzę o powiązaniach teologii historycznej z ustaleniami teologii praktycznej (liturgika, homiletyka), biblistyki (patrystyka), historii religii i z geografią historyczną; ma podstawową wiedzę na temat elementów pracy źródłoznawczej, w tym krytyki źródeł, oraz metodologii nauk historycznych; ma podstawową wiedzę o warsztacie historii dogmatów i teologii oraz o tożsamości Kościołów w kontekście warsztatów nauk historycznych

K1_W10 umie posługiwać się dokumentami i literaturą przedmiotu, także ze źródeł elektronicznych, z zachowaniem praw własności intelektualnej

K1_W13 zna i rozumie w stopniu podstawowym historyczne uwarunkowania relacji pomiędzy Kościołami oraz wpływu instytucji państwowych i życia społecznego na doktrynę kościelną; zna i rozumie w stopniu podstawowym przebieg relacji interkonfesyjnych w wymiarze historycznym

UMIEJĘTNOŚCI

K1_U01 potrafi wyszukać i dobierać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych oraz krytycznie je oceniać

K1_U02 interpretuje i komentuje teksty źródłowe z zakresu teologii historycznej oraz ich interpretacje, a także krytycznie konfrontuje przekazy źródłowe; umie w stopniu elementarnym ocenić różnice stanowisk badaczy odnośnie do interpretowanych tekstów i wydarzeń; umie na poziomie podstawowym krytycznie odnieść się do metod opisowych w naukach historycznych

K1_U03 formułuje propozycje interpretacji źródeł z zakresu teologii historycznej

K1_U04 potrafi w zakresie podstawowym dokonywać krytyki źródeł i stosowanych w nich technik retorycznych oraz ujawniać powiązania; pomiędzy źródłami i celowość takich zabiegów u producentów źródeł

K1_U05 potrafi formułować w mowie i piśmie podstawowe interpretacje tekstów źródłowych oraz stawiać tezy z zakresu teologii historycznej; umie dostrzec i skomentować w zakresie podstawowym powiązania źródeł i produkujących je instytucji

K1_U07 potrafi posługiwać się językiem obcy na poziomie B2 Europejskiego Systemu Opisu kształcenia językowego

K1_U09 potrafi brać udział w dyskusji teologicznej, krytycznie oceniając różne stanowiska i prezentując własne pomysły wsparte właściwą argumentacją

K1_U10 potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać umiejętności badawcze i pedagogiczne, planuje i realizuje własne uczenie się z wykorzystaniem różnych źródeł, w tym obcojęzycznych, i technologii

Historia dogmatów

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K1_K01 krytycznie ocenia zakres posiadanej wiedzy i umiejętności i rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego

K1_K05 umie zdefiniować konsekwencje ocen wydarzeń historycznych w perspektywie konfesyjnej i ekumenicznej

potrafi argumentować na rzecz ocen historii i dyskutować o nich w przestrzeni publicznej

K1_K06 ma świadomość znaczenia polskiego i światowego dziedzictwa teologicznego, zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym, dla rozwoju kulturowego i społecznego oraz dba o to dziedzictwo

Metody weryfikacji efektów uczenia się:

- egzamin ustny: K1_W01, K1_W02, K1_W03, K1_W04, K1_K01, K1_K05, K1_K06

- aktywność w trakcie ćwiczeń: K1_W05, K1_W06, K1_W07, K1_W08, K1_W10, K1_W13, K1_U01, K1_U02, K1_U03, K1_U04, K1_U05, K1_U07, K1_U09, K1_U10

Kryteria oceniania i udzielania zaliczeń:

- Zaliczenie wykładu na podstawie obecności.

- Zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności i aktywności w trakcie ćwiczeń.

- Dopuszczalne są po dwie nieobecności dla ćwiczeń i wykładów. Pozostałe należy usprawiedliwić (usprawiedliwienie lekarskie, sądowe lub z uczelni).

- Ocena z egzaminu ustnego wystawiana jest na podstawie odpowiedzi na cztery wybrane zagadnienia (jedno dotyczące rozwoju dogmatu w starożytności, trzy dotyczące rozwoju dogmatu i teologii w XVI wieku).

- Zasady oceniania na egzaminie:

ocena 2: brak podstawowej wiedzy, umiejętności, kompetencji w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

ocena 3: zadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

ocena 4: gruntowna wiedza, umiejętności i kompetencje w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

ocena 5: pogłębiona i poszerzona w wyniku własnych studiów i poszukiwań badawczych wiedza, umiejętności i kompetencje w zakresie wytyczonym przez cele przedmiotu, wymagania i efekty kształcenia.

Student posiadający zgodę na Indywidualną organizację studiów (IOS) obowiązkowo na początku cyklu (tj. semestru) zgłasza się do nauczyciela akademickiego w celu ustalenia indywidualnego toku pracy i zasad uzyskania zaliczeń oraz przystąpienia do egzaminu.